메인메뉴 바로가기본문으로 바로가기

Features > 상세화면

2023 SUMMER

NHỮNG CUNG ĐIỆN THỜI JOSEON MANG NÉT LỊCH SỬ RIÊNG

Ở Seoul có năm cung điện nằm trong khoảng cách có thể đi bộ được. Cung Gyeongbuk được xây dựng trước nhất, sau khi thành lập triều đại Joseon vào cuối thế kỷ XIV. Các cung điện này được xây dựng theo bối cảnh và nhu cầu của mỗi thời đại, đồng thời lưu giữ những thăng trầm lịch sử của thời đại Joseon.

Điện Injeong (Nhân Chính), tòa trung tâm của cung Changdeok, là nơi tổ chức nhiều sự kiện cấp quốc gia, trong đó có lễ đăng quang của nhà vua. Nhìn từ bên ngoài, điện trông như thể có cấu trúc hai tầng, nhưng thực tế chỉ có một tầng thông suốt, trần nhà bên trong rất cao và lộng lẫy. Sân trước của điện Injeong có một hành lang dài bao phủ.
ⓒ Bảo tàng Cung điện Quốc gia Hàn Quốc

Được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1995, Jongmyo là văn miếu Nho giáo, nơi thờ bài vị nhiều đời vua và vương phi của triều đại Joseon. Công trình được xây dựng trải dài về hai phía phải, trái với cấu tạo kiến trúc đơn giản, không trang trí cầu kỳ, không sơn để nhấn mạnh sự kính cẩn.
ⓒ Seo Heun-kang

Những cung điện Á Đông có chung một mô thức nhất định với nhiều điểm tương đồng. Tuy nhiên, mỗi cung điện còn mang đặc trưng của thời đại và khu vực. Các triều vua nối tiếp nhau trên bán đảo Triều Tiên đã xây dựng cung điện theo cách riêng của mình và biến chúng thành không gian trung tâm quản lý nhà nước. Triều đại Joseon trị vì 500 năm trong những cung điện mang đặc trưng riêng.

Câu hỏi thường thấy nhất về cung điện thời Joseon là “Tại sao ở Seoul có nhiều cung điện như vậy?”. Lời giải cho câu hỏi này tưởng chừng như đơn giản, nhưng lại hàm chứa cả dòng chảy lịch sử cung điện triều đại Joseon. Ở Seoul có nhiều cung điện là bởi chỉ có duy nhất một triều đại Joseon trị vì trong suốt một thời kỳ lịch sử lâu dài. Trong thời gian dài như vậy, triều đại tất yếu phải trải qua nhiều biến cố lớn như chính biến xung quanh việc kế vị ngai vàng, ngoại bang xâm lược, và chiến tranh loạn lạc, khó mà sử dụng chỉ mỗi một cung điện.

Sự xuất hiện và suy tàn của cung điện

 

Ngai vàng của nhà vua được đặt bên trong điện Geunjeong của cung Gyeongbok. Chiếc ngai vàng được trang trí lộng lẫy và đặt trên một bục cao nhằm nhấn mạnh uy quyền và sự tôn nghiêm nhà vua; phía sau ngai vàng treo bức bình phong “Nhật nguyệt ngũ phong đồ” tượng trưng cho nhà vua.
ⓒ Shutterstock

Các cung điện triều Joseon còn tồn tại đến ngày nay có niên đại xây dựng khác nhau. Cung Gyeongbok (Cảnh Phúc) được xây dựng cùng với sự thành lập của triều đại Joseon, cung Changdeok (Xương Đức) được xây mới chưa đầy 10 năm sau đó và cung Changgyeong (Xương Khánh) được xây dựng vào cuối thế kỷ XV. Ngoài ra, cung Gyeonghui (Khánh Hi) được xây vào đầu thế kỷ XVII và cung Deoksu (Đức Thọ) được chính thức đưa vào sử dụng cuối thế kỷ XIX. Bên cạnh đó, trong lịch sử Hàn Quốc còn có nhiều ly cung (cung phụ) khác.

Khi xem xét lịch sử cung điện thời Joseon, thường thấy hai hoặc ba cung điện tồn tại cùng lúc và được sử dụng một cách có chọn lọc. Đầu thời Joseon có các cung Gyeongbok, Changdeok và Changgyeong, và sau khi tất cả các cung điện ở đô thành bị phá hủy do cuộc xâm chiếm của Nhật Bản năm 1592 mà người Hàn vẫn gọi là Imjinwoeran (Nhâm Thìn Oa loạn), cung Gyeonghui được xây mới và sử dụng cùng với các cung điện đã được phục hồi như cung Changdeok và cung Changgyeong. Sau đó, khi cung Gyeongbok được tu sửa vào nửa cuối thế kỷ XIX, cung Gyeonghui mất đi chức năng cung vua; rồi với sự xuất hiện của cung Deoksu, cung Gyeongbok cũng không còn được sử dụng nữa.

Việc có nhiều cung điện rất hữu dụng, vì nếu chỉ có một cung điện sẽ không thể ứng phó hiệu quả với hỏa hoạn hoặc dịch bệnh. Năm cung điện của triều Joseon với quá trình xuất hiện và suy tàn phức tạp vẫn còn tồn tại đến ngày nay và đã trở thành di sản văn hóa. Các cung xuất hiện từ thời kỳ đầu của triều Joseon như cung Gyeongbok, cung Changdeok, cung Changgyeong, v.v. đều nằm ở trung tâm phía bắc quận Jongno và suối Cheonggye (Thanh Khê) chảy theo hướng đông - tây ngang qua trung tâm Seoul. Cung Gyeonghui và cung Deoksu được xây hướng về phía tây và phía nam của thành phố.

Cung điện đầu tiên của triều Joseon

 

Điện Gangnyeong (Khang Ninh) của cung Gyeongbok là nơi nghỉ ngơi riêng tư của nhà vua. Giữa đại sảnh và hiên gỗ có dựng cửa phân hợp có thể kéo lên hạ xuống để mở đóng không gian.
ⓒ Bảo tàng Cung điện Quốc gia Hàn Quốc

Cung Gyeongbok được hoàn thành vào năm 1395, ba năm sau khi thành lập triều đại Joseon. Vua Taejo (Thái Tổ, tại vị năm 1392-1398), người sáng lập triều đại Joseon, đã chọn Hanyang (Hán Dương, tên cũ của Seoul) làm thủ đô mới. Ông đã cho xây cung Gyeongbok, miếu thờ Jongmyo (Tông miếu), đàn Sajik (Xã tắc), rào chắn pháo đài xung quanh và hoàn thiện hình tượng kinh đô của nhà nước Nho giáo.

Cung Gyeongbok được xây dựng trên một khu đất chạy dài theo hướng bắc-nam, tương đối bằng phẳng. Trục hướng bắc-nam bắt đầu từ Gwanghwamun (Quang Hóa môn) - cổng chính của cung Gyeongbok nằm ở hướng nam - xuyên qua không gian kiến trúc trọng tâm của cung Gyeongbok bao gồm các điện chính là điện Geunjeong (Cần Chính), điện Gangnyeong (Khang Ninh) và điện Gyotae (Giao Thái), dẫn đến hậu viên Amisan (Nga Mi Sơn) và đình Hyangwon (Hương Viễn). Cách bài trí này có thể nói là một loại tiêu chuẩn thường thấy ở Đông Á cổ đại. Trục này cũng là đường trục của thành phố, kết nối các cơ quan đầu não chính phủ trước cung Gyeongbok cùng cổng Sungnyemun (Sùng Lễ môn) ở phía nam thành phố với những đỉnh núi cao hùng vĩ ở phía bắc.

Cung Gyeongbok là pháp cung (cung chính) của triều Joseon. Pháp cung được xây dựng dưới triều đại vua Sejong (Thế Tông, trị vì 1418-1450) để thực hiện các nghi lễ quốc gia, phù hợp với ý thức dân tộc của triều Joseon. Tuy nhiên, cung điện đã bị thiêu rụi trong chiến tranh Nhâm Thìn Oa loạn (1592) và không được phục hồi trong khoảng ba thế kỷ sau đó. Bắt đầu năm 1865, cung Gyeongbok sau thời gian dài hữu danh vô thực đã được trùng tu và hoàn thành vào năm 1867. Vua Gojong (Cao Tông, trị vì 1863-1907) đã chuyển từ cung Changdeok sang cung Gyeongbok ngay năm sau đó.

Tuy nhiên, sau biến cố Vương phi Minh Thành bị thế lực ngoại bang sát hại vào năm Ất Mùi (1895), cung Gyeongbok không còn là cung vua nữa. Sau đó, nhiều công trình trong cung Gyeongbok bị hư tổn trong thời kỳ Đế quốc Nhật Bản chiếm đóng. Hình dạng cung điện đã được trùng tu khôi phục hiện nay chỉ là một phần của cung điện nguyên thủy.

Cung điện lâu đời nhất

 

Cung Changdeok được xây dựng vào năm 1405, là ly cung (cung phụ) của cung Gyeongbok. Hiện vẫn chưa rõ lý do vì sao dù đã có cung Gyeongbok nhưng hoàng gia vẫn cho xây cung Changdeok với quy mô nhỏ hơn. Có lẽ là do vua Taejong (Thái Tông, tại vị năm 1400-1418) đương thời dè dặt với cung Gyeongbok - nơi từng diễn ra cuộc tranh giành ngai vàng giữa ông và anh em hoàng tộc, và cũng là nơi mà vua Taejo, cha của ông vẫn đang sống sau khi từ bỏ ngai vàng. Dẫu sao thì với việc xây cung Changdeok, hoàng gia Joseon đã bắt đầu cai quản nhiều cung vua.

Cung Changdeok không lớn lắm. Phía bắc sát chân núi, phía nam là tuyến đường trung tâm nên không thể mở rộng diện tích. Độ dốc cao đến mức không thể tạo nên bố cục đồng đều như cung Gyeongbok. Đây là lý do khiến chúng ta phải rẽ hướng vài lần sau khi vào cổng chính Donhwamun (Đôn Hóa môn) mới có thể vào sâu bên trong. Dù các công trình nội khu và sân có quy mô nhỏ hơn cung Gyeongbok, nhưng do đất chật nên không thể xây đủ số lượng công trình. Thay vào đó, trong cung có một khu vườn rất rộng trên ngọn đồi phía bắc và nó trở thành cảnh quan nổi bật nhất của kiến trúc vườn hoàng gia Joseon.

Trừ thời gian ngắn trong chiến tranh Nhâm Thìn Oa loạn (1592), cung Changdeok là cung điện tồn tại lâu dài và có nhiều vua lưu lại nhất. Vào hậu kỳ triều Joseon, nơi này có vai trò là cung vua cho đến khi kết thúc triều đại, thay thế cung Gyeongbok chưa được phục hồi. Với bố cục và cảnh quan độc đáo, khó có thể tìm thấy thiết kế tương tự ở các quốc gia khác, cung Changdeok được đánh giá là thể hiện rõ nhất đặc trưng của cung điện thời Joseon. Nhờ vậy, cung Changdeok đã được đưa vào danh mục Di sản Thế giới của UNESCO vào năm 1997.

Lịch sử thăng trầm

Điện Myeongjeong (Minh Chính) trong cung Changgyeong có quy mô nhỏ hơn so với chính điện của các cung Gyeongbok và Changdeok, nhưng kiểu cách kiến trúc tương tự nhau. Cả ba sảnh chính điện đều bị phá hủy do hỏa hoạn và được xây lại nhiều lần, trong đó điện Myeongjeong có lịch sử lâu đời nhất.
ⓒ Cơ quan Quản lý Di sản Văn hóa

Cung Changgyeong được hoàn thành năm 1483, thời vua Seongjong (Thành Tông, trị vì 1469-1494). Seongjong phải phụng dưỡng ba vị vương đại phi (vương phi của tiên đế - chú thích của người dịch), thế nhưng cung Changdeok nơi ông ở quá nhỏ nên cần có cung điện riêng. Ông đã cho xây cung Changgyeong bao gồm tẩm cung của các vương đại phi, những tòa điện biệt lập để vua sinh hoạt và điều hành triều chính, và không gian dành cho thái tử. Vua Jeongjo (Chính Tổ, trị vì 1776-1800), con trai của Thế tử Sado (Tư Điệu) - người có kết cục bi thảm, đã ở cung Changgyeong và xây miếu thờ cha đối diện với cung này để thường xuyên lui tới.

Cung Changgyeong và cung Changdeok nối liền nhau theo hướng đông - tây, và ở phía nam của quần thể hai cung này là miếu Jongmyo - văn miếu Nho giáo thờ bài vị của các vị vua và vương phi đời trước. Vì vậy, cổng chính của cung Changgyeong không quay về hướng nam như thường lệ mà quay về hướng đông. Khu đất của cung Changgyeong là ngọn đồi thoai thoải xuống hướng đông nam, phía tây có một ngọn đồi khác giúp khu biệt với cung Changdeok. Tuy nhiên, hai cung này thông với nhau và được sử dụng như một cung điện, được gọi chung là “Đông Khuyết” (Đông cung) vì chúng nằm ở phía đông của cung Gyeongbok. Trong cung Changgyeong, một phần công trình chính quay mặt về hướng đông và hầu hết các công trình khác quay mặt về hướng nam. Không gian triều chính được đặt ở phía đông và không gian sinh hoạt được đặt ở phía tây. Đây là trường hợp ngoại lệ về thủ pháp bài trí cung điện.

Trong thời kỳ Đế quốc Nhật Bản chiếm đóng, cung Changgyeong mất đi vai trò cung điện sau khi sở thú và vườn thực vật được xây dựng ở đây. Hiện nay sở thú đã được di dời, nhưng nhà kính của vườn thực vật vẫn còn ở hậu hoa viên. Nguyên dạng hai cung Changdeok và Changgyeong trước khi bị hư hại được thể hiện rõ trong bức tranh “Đông Khuyết đồ”, được sáng tác theo thể loại bản đồ màu với chiều rộng gần 6 mét, mô tả các tòa điện các và cảnh quan của hai cung rất chân thực và sắc nét. Ngoài ra còn có bức tranh “Tây Khuyết đồ án” thể hiện diện mạo cũ của cung Gyeonghui, giúp chúng ta hình dung được nguyên dạng của cung này, nơi hiện nay còn lưu giữ được ít tòa điện các nhất. Như vậy, các cung điện khác nhau của triều Joseon lưu giữ các đặc trưng lịch sử riêng đang chào đón du khách.

Cho Jae-mo Giáo sư Khoa Kiến trúc, Trường Đại học Kyungbuk
Dịch. Lê Hoàng Bảo Trâm

전체메뉴

전체메뉴 닫기