한국국제교류재단

Các bảo tàng nghệ thuật mang tên nghệ sĩ thường được chính quyền địa phương hoặc các quỹ văn hóa lập nên để tưởng nhớ những nghệ sĩ từng để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử nghệ thuật Hàn Quốc, lưu giữ những thành tựu nghệ thuật mà họ theo đuổi suốt đời, và giúp hoàn thiện danh tiếng của nghệ sĩ đó.

Có hai cách đặt tên cá nhân cho bảo tàng. Cách thứ nhất là đặt tên theo nhà bảo trợ cho bảo tàng, vốn là những nhà sưu tập, như trường hợp Bảo tàng Solomon R. Guggenheim (The Solomon R. Guggenheim Museum) hay Bảo tàng Nghệ thuật Hoa Kỳ Whitney (Whitney Museum of American Art). Những bảo tàng này thú vị ở chỗ là chúng ta có thể thấy được triết lý sưu tập của người bảo trợ và khuynh hướng về lịch sử mỹ thuật của các bộ sưu tập. Cách thứ hai là đặt theo tên của nghệ sĩ, như trường hợp Bảo tàng Van Gogh (Van Gogh Museum), Bảo tàng Picasso Paris (Musée Picasso) và Bảo tàng Matisse (Musée Matisse), các bảo tàng này hấp dẫn ở chỗ là chúng giúp người xem hiểu về đặc trưng của từng nghệ sĩ từ nhiều góc độ khác nhau.

Ở Hàn Quốc, trong 10 năm qua, các bảo tàng được đặt tên theo tên nghệ sĩ tăng lên rõ rệt. Những bảo tàng này chủ yếu được xây dựng tại quê hương của họa sĩ hoặc ở những nơi có sự liên hệ nào đó với họ.

Bảo tàng nghệ thuật Park Nosoo ở quận Jongno và Bảo tàng Nghệ thuật Choi Man Lin ở quận Seongbuk vốn đều là những ngôi nhà mà hai nghệ sĩ này đã sống cả đời, sau đó trở nên nổi tiếng khi được chính quyền quận khai trương thành bảo tàng nghệ thuật. Park Nosoo (1927-2013) là chuyên gia về hội họa truyền thống Hàn Quốc với phong cách vẽ tranh tao nhã đầy chất thiền định, còn Choi Man Lin (1935-2020) là nghệ sĩ điêu khắc thế hệ thứ nhất, người đã khởi xướng trường phái điêu khắc trừu tượng của Hàn Quốc.

Ngoài ra còn có Bảo tàng Nghệ thuật Kim Chong Yung ở phường Pyeongchang chuyên tài trợ cho những nghệ sĩ điêu khắc thường bị gạt ra ngoài lề giới mỹ thuật, hoặc Bảo tàng Kimsechoong ở phường Hyochang, Seoul, mang phong cách cổ xưa đậm nét. Kim Chong Yung (1915-1982) là nghệ sĩ điêu khắc trừu tượng tiên phong của Hàn Quốc. Ông theo đuổi nghệ thuật tạo hình thuần túy tràn đầy sức sống dựa trên sự thấu tường của bản thân về tự nhiên và con người. Kim Se-choong (1928-1986) tập trung chủ yếu vào chủ đề tôn giáo. Những bảo tàng nghệ thuật kiểu này thường tổ chức nhiều buổi triển lãm đặc biệt cùng những chương trình giáo dục đa dạng nhằm tôn vinh cuộc đời và thế giới nghệ thuật của từng cá nhân nghệ sĩ, mang đến cơ hội tìm hiểu sâu sắc hơn về họ cho người thưởng lãm.

Bảo tàng Nghệ thuật Whanki: hai con người - một tấm lòng
Kim Whan-ki (1913-1974) chắc chắn là một họa sĩ bậc nhất của Hàn Quốc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là “Vũ trụ 05-IV-71 #200” (Universe 05-IV-71 #200) đã đạt kỷ lục đấu giá với con số 88 triệu đô la Hồng Kông (khoảng 13,3 tỷ won) tại Nhà đấu giá Christie, Hồng Kông. Đây là mức giá cao nhất trong số các họa sĩ Hàn Quốc. Nhưng ông được tôn vinh là họa sĩ bậc nhất Hàn Quốc không chỉ nhờ thành tích kỷ lục này. Ông sớm trau dồi họa pháp phương Tây từ thời đi du học Nhật, và thành công trong việc diễn đạt một cách tinh tế về những tình cảm rất Hàn Quốc với những chất liệu về trăng, núi, biển, gốm trắng, hạc, hoa mai...

Khi tiền đồ họa sĩ đang mênh mông, Kim Whan-ki bỏ lại phía sau danh thế và một cuộc sống ổn định để lên đường sang New York năm 1963. Ở đây, ông tiếp xúc chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng của Mỹ và hoàn thành nên những tác phẩm nghệ thuật trừu tượng mang đậm màu sắc Hàn Quốc dạt dào chất trữ tình. Điều đó chứng tỏ ông là một họa sĩ đã biết từ bỏ bản thân trong quá khứ và chiến thắng chính mình. Đây chính là lý do ông được tôn vinh. Trong toàn cảnh bức tranh theo phong cách toàn diện điểm hoạch của ông, với hàng ngàn điểm được chấm lặp lại, trong vô số các dấu chấm loang mực và trùng lên nhau không có một chấm nào giống chấm nào. Chúng da diết như con mắt của người thương nhớ.

Tọa lạc ở phường Buam, Seoul, Bảo tàng Nghệ thuật Whan-ki được thiết kế len lỏi trong khu phố bên sườn đồi, với núi Bugak trải dài phía sau, khiến toàn cảnh bảo tàng trông như một bức tranh. Sau khi Kim Whan-ki qua đời vào năm 1974, bảo tàng được khai trương vào năm 1992 sau rất nhiều nỗ lực và tặng tranh của phu nhân của ông là bà Kim Hyang-an (1916-2004). Bảo tàng Nghệ thuật Whan-ki là nơi sở hữu bộ sưu tập tranh điểm chấm có số lượng lớn nhất, trị giá lên đến hàng chục tỷ won.

Kim Hyang-an tên thật là Byeon Dong-rim, là một phụ nữ cấp tiến. Bà kết hôn lần đầu tiên với nhà văn Lee Sang (1910-1937), một cây bút tiên phong trong nền văn học hiện đại Hàn Quốc, nhưng ông mắc bệnh phổi và qua đời khi còn rất trẻ, chỉ mấy tháng sau khi kết hôn. Bảy năm sau tang sự của chồng cũ, thông qua sự giới thiệu của người quen, Byeon Dong-rim gặp gỡ Kim Whan-ki, một người đàn ông cao kều đã góa vợ và đang nuôi ba đứa con. Bất chấp sự phản đối kịch liệt của gia đình, bà kết hôn với Kim Whan-ki và đổi tên mình thành Kim Hyang-an theo họa danh của ông là “Hyang-an”. Khi Kim Whan-ki cần một bước chuyển về nghệ thuật, bà đề nghị ông đổi chỗ ở đến Paris. Bà đến Paris trước một năm, chuẩn bị sẵn một phòng sáng tác rồi đưa chồng mình đến. Sau khi ông mất, bà lập Quỹ Whanki, mở bảo tàng mỹ thuật mang tên ông ở phường Buam, giữa một nơi gần gũi với thiên nhiên ngay trung tâm thành phố. Bà đã dành trọn phần đời còn lại của mình sống hết lòng và xứng đáng với cái tên của chồng.

Tòa nhà chính của Bảo tàng Nghệ thuật Whanki có đặc trưng là hai mái vòm hình bán nguyệt liền kề, khiến tòa nhà trông giống như hình ảnh hai người đứng cạnh bên nhau. Trong những bức tranh Kim Whan-ki vẽ cuối đời, chẳng hạn bức “Cặp đôi 22-IV-74#331” (Duet 22-IV-74#331) năm 1974, có hình ảnh trừu tượng dáng hai người đứng cạnh nhau, vẽ bằng đường thẳng và điểm chấm.

 

Bảo tàng Nghệ thuật Chang Ucchin của thành phố Yangju: nỗi lòng vẽ nên gia đình
Chang Uc-chin (1917-1990) là một họa sĩ vẽ về gia đình và thiên nhiên rất trong sáng. Năm 1963, ông mở một xưởng vẽ tại khu phố Deokso của Yangju, tỉnh Gyeonggi. Nơi này giúp ông thỏa mãn nhu cầu thưởng ngoạn phong cảnh thiên nhiên, mà lại không quá xa Seoul, nơi gia đình ông sinh sống. Trong 12 năm ở Deokso, ông hoạt động rất sôi nổi, mở được triển lãm cá nhân đầu tiên của mình và tham gia nhiều triển lãm nhóm. Đối với ông, đó là quãng thời gian thử nghiệm tiếp nối thử thách.

Nhờ mối duyên đó, thành phố Yangju đã khánh thành Bảo tàng Nghệ thuật Chang Ucchin năm 2014. 260 tác phẩm do thân nhân họa sĩ quyên tặng tạo điều kiện cho bảo tàng này ra đời. Hai bức bích họa “Bàn ăn” (1963) và “Gia đình động vật” (1964) được dỡ ra khi xưởng vẽ Deokso bị phá bỏ đã trở thành tác phẩm được trưng bày vĩnh viễn ở bảo tàng. Bảo tàng này có màu trắng trang nhã giống với những tác phẩm của Chang Uc-chin, người vốn xem trọng sự giản dị và luôn hét lên rằng “Tôi đơn giản mà”. Kiến trúc sư Chae Song-hee và Laurent Pereira thuộc Công ty Kiến trúc Chae Pereira (Chae Pereira Architects) thiết kế ngôi bảo tàng này với mô-típ chủ đạo là bức “Hổ Thước Đồ” do Chang Uc-chin vẽ năm 1984.

Chang Uc-chin thích vẽ tranh cỡ nhỏ. Bức “Chân dung gia đình” (1972) chỉ vừa bằng bàn tay, vẽ một gia đình gồm người cha để râu quai nón, người mẹ mặc quần áo trắng và hai đứa con nắm hai bàn tay lại ngay ngắn chứa vừa vặn trong khung tranh. Có lẽ cả nhà đang ngắm hoàng hôn nên xung quang ngôi nhà tràn một màu đỏ. Hai cây cổ thụ ở hai bên nhà trông như đang bảo vệ cho gia đình này.

Phía trước bảo tàng có một dòng suối trong lành chảy qua. Vào mùa nóng có nhiều gia đình đến tham quan vui chơi dưới suối, vào mùa xuân và mùa thu nhiều người đến thưởng ngoạn cảnh hoa nở và lá phong thay màu. Chang Uc-chin vốn không ưa không gian đô hội nhộn nhịp, hẳn sẽ rất vừa ý ngôi bảo tàng được bao quanh bởi khung cảnh biến đổi theo mùa như thế này. Với một bố cục siêu thực và táo bạo, đây là một bảo tàng nghệ thuật giúp ta có thể cảm nhận được thế giới tác phẩm của ông, nơi mà thiên nhiên, động vật và con người cùng chung sống hòa bình với nhau.

 

Bảo tàng Nghệ thuật Kim Tschang-Yeul của đảo Jeju: Sự bắt đầu hướng về cội nguồn
Nơi có thể xem được những bức tranh vẽ giọt nước đầu tiên của của “Danh họa giọt nước” Kim Tschang-yeul (1929 - 2021) là Bảo tàng Nghệ thuật Kim Tschang-Yeul do tỉnh Jeju lập ra ở huyện Hallim thuộc Jeju. Ông sinh năm 1929 tại Maengsan, tỉnh Pyongannam, nay thuộc Bắc Triều Tiên. Có lời đồn là từ nhỏ ông không chỉ rất thông minh, đến độ ông học được “Thiên tự văn” (quyển sách viết về các hiện tượng tự nhiên và đạo đức nhân loại - chú thích của người dịch) từ ông nội, mà còn có tài vẽ tranh. Năm 17 tuổi, Kim Tschang-yeul bị tình nghi chống cộng, nên đã một mình đi bộ vượt qua vĩ tuyến 38. Sau đó, trong sáu tháng sống ở trại tị nạn tại Seoul, như một kỳ tích, ông đã gặp lại cha mình. Thương cho đứa con trai vượt khó trong sinh tử, cha ông đã cho phép ông vẽ tranh, điều mà trước đây cha ông kịch liệt phản đối. Thế là Kim Tschang-yeul vào Trường Đại học Mỹ thuật của Đại học Quốc gia Seoul. Khi nội chiến nổ ra, thay vì đi quân dịch, ông chọn trường cảnh sát, sau khi tốt nghiệp cao đẳng cảnh sát, ông đi làm việc ở Jeju một năm. Đây cũng chính là mối nhân duyên khiến bảo tàng nghệ thuật mang tên ông có mặt ở Jeju.

Tranh vẽ của Kim Tschang-yeul trong thập niên 1960 đều tăm tối và dấp dính. Những bức tranh này được xếp vào “chủ nghĩa không chính thức” (Art Informel), diễn tả chủ nghĩa hiện sinh thời hậu chiến bằng một thứ cảm xúc mãnh liệt không rõ hình thù. Cục sơn màu giống như cục nghẹn trong lồng ngực, biến dần thành loại chất lỏng dinh dính rò rỉ ra ngoài từ một lỗ hổng. Trông chúng giống như những giọt nước mắt máu của người đang âm thầm khóc không thành tiếng vì vết thương chiến tranh. Sau khi được liên tục mời đi các triển lãm ở nước ngoài, ông dọn đến New York rồi sau đó chuyển đến định cư hẳn ở Paris từ năm 1969. Thời đó còn nghèo khó, ông lấy chuồng ngựa làm xưởng vẽ. Vì thiếu nguyên liệu, ông tái sử dụng tấm canvas bằng cách lật mặt sau lên, thấm nước lên đó để tẩy màu đi. Một sáng nọ, ông bắt được khoảnh khắc nghệ thuật khi thấy những giọt nước lấp lánh treo thân sáng rạng trên bề mặt tấm canvas.

Những giọt nước được vẽ trên vải bố trông chân thực đến độ chúng như thể sẽ chảy xuống nếu có người rung lắc bức tranh. Thật ra, đó chỉ là hiện tượng ảo ảnh được tạo nên từ sự hài hòa giữa phần không vẽ và phần đổ bóng, giữa màu trắng và màu vàng. Những giọt nước long lanh ấy tồn tại trong sự dồn ép giữa lực căng mọng và trọng lực chảy, tựa như nghịch lý của một không gian trống rỗng dồi dào. Một bức họa trông dễ dàng nhưng không hề đơn giản chính là lý do khiến ông được vừa được công chúng yêu thích vừa được giới nghệ thuật tôn vinh.

Tòa nhà bảo tàng nghệ thuật này được xây dựng nên theo hình chữ “hồi” (回), với kết câu hình vuông nhỏ chứa trong hình vuông lớn hơn. Ông đã bắt đầu vẽ giọt nước trên “Thiên tự văn” từ năm ông 60 tuổi với liên tác “Hồi quy”. Điều này ngụ ý về sự quay trở về nguồn cội của mình, kể từ thời khắc đầu tiên khi ông cầm cọ vẽ. Trong ngày khai trương Bảo tàng Nghệ thuật Kim Tschang-Yeul vào tháng 9 năm 2016, ông nói rằng: “Tôi sinh ra ở Meongsan và đến được Jeju này mà không bị hổ ăn thịt. Nếu tôi không bị cá mập ăn thịt thì tôi có ước mơ sống phần đời còn lại của mình ở đây”. Sau khi ông qua đời, hài cốt ông được chôn dưới gốc cây bên cạnh bảo tàng như di nguyện của ông, tuy không thể trở về phương Bắc nhưng ông vẫn được ở lại Jeju, quê hương thứ hai của mình. Ông sống đời đời cùng với bảo tàng nghệ thuật mang danh ông.