한국국제교류재단

Con dấu là vật dụng được làm ra để đóng lên giấy tờ, có khắc chữ hoặc hoa văn trên gỗ, xương, sừng, pha lê, đá hoặc vàng. Ở Hàn Quốc, con dấu là vật quan trọng mà ai cũng nên có ít nhất một cái. Ông Park Ho-young tại Bakindang, là nhân vật duy nhất trên thế giới gắn bó với nghề chạm khắc con dấu độc nhất vô nhị - điều mà ông đã làm trong suốt hơn 70 năm qua.

Ông Park Ho-young rời nhà mỗi sáng, để đi đến cửa hiệu Bakindang (Bác Ấn Đường) làm việc. Ngày nay, việc ký tên đã trở nên quen thuộc hơn sử dụng con dấu nhưng ông Park vẫn dốc lòng trong việc tạo ra con dấu “độc nhất vô nhị” trên thế gian.

Ông Park Ho-young rời khỏi nhà mỗi sáng. Dù đã 84 tuổi nhưng ông không nghỉ một ngày nào trong 365 ngày trong năm. Vì ông phải giữ lời hứa với khách hàng của mình. Ông mất khoảng một giờ để đến cửa hàng của mình bằng tàu. Bakindang (Bác Ấn Đường) nằm trên tầng ba của một tòa nhà cũ ở đường Cheonggyecheon, quận Jongno, thủ đô Seoul. Lối vào và các bức tường của cửa hiệu đầy những bằng khen mà ông đã nhận được cho đến nay. Ông làm việc từ 10 giờ sáng đến 8 giờ tối nhưng cũng có lúc đi vắng. Ông chia sẻ: “Khi luống tuổi, tôi phải đến bệnh viện thường xuyên. Tôi còn ra ngoài ăn trưa và trở lại vào khoảng 3 giờ chiều”.

Không có bảng hiệu bên ngoài tòa nhà, và nếu không gặp may, bạn sẽ không thể gặp được chủ nhân cửa hiệu. Đa số khách ghé tới đều là khách quen lâu năm hoặc người được khách quen giới thiệu nên cũng không ảnh hưởng đến việc kinh doanh của cửa hiệu.

Lý do tồn tại của con dấu
Con dấu xuất hiện khá sớm trong lịch sử nhân loại. Ở khu vực Lưỡng Hà từ khoảng 5.000 năm trước Công nguyên đã có con dấu được làm từ đất sét. Trong thần thoại Dangun của Hàn Quốc (thần thoại thành lập vương quốc đầu tiên Gojoseon - Cổ Triều Tiên), có một vật gọi là cheonbuin (thiên phù ấn). Trong “Tam quốc di sự” (chuyện kể từ thời kỳ Ba vương quốc) của nhà sư Ilyeon (Nhất Nhiên) sống ở triều đại Goryeo (Cao Ly) có đoạn chép rằng “Hwanin đã trao ba cheonbuin cho con trai mình là Hwanung, đồng thời cắt cử chàng đi cứu giúp thế giới loài người và cai quản thiên hạ”. Vậy cheonbuin là gì? Có nhiều giả thuyết khác nhau về điều này. Trong tên gọi của vật này có chữ buin (phù ấn), nghĩa là con dấu, thế nên có thể suy đoán rằng vật này là biểu tượng và cũng là minh chứng cho thấy Hwanung là con trai của thần linh trên trời. Đó cũng là căn nguyên về sự tồn tại của con dấu.

Có một thời, con dấu là vật không thể thiếu đối với người Hàn Quốc. Không có con dấu, không thể viết các hợp đồng, giấy tờ và cũng như thực hiện các giao dịch ngân hàng. Cách đây 71 năm, do cuộc triệt thoái ngày 04 tháng 01 (sự kiện chính phủ rút lui khỏi thủ đô Seoul dưới sự tấn công của quân đội Trung Quốc vào ngày 04 tháng 01 năm 1951, kể từ sau khi chiến tranh Triều Tiên nổ ra), những người tị nạn khi rời bỏ quê hương xuống khu vực phía nam cũng cần đến những con dấu.

Học nghề để sinh tồn sau cuộc sơ tán
Vào thời điểm đó, ông Park Ho-young đang sống ở thành phố Heungnam, tỉnh Hamgyeongnam. Vốn sinh ra ở quận Sinheung, tỉnh Hamgyeongnam nhưng từ sau khi người cha qua đời, ông cùng gia đình chuyển đến nhà người anh họ ở thành phố Heungnam. Khi sự kiện ngày 04 tháng 01 diễn ra, cả nhà đã lên thuyền tại bến tàu Heungnam đi lánh nạn và lưu lại tại đảo Geoje (một hòn đảo ở bờ biển phía Nam của Hàn Quốc, hiện được nối với đất liền bằng một cây cầu). Với công cụ là cưa sắt tự mài, ông Park xẻ gỗ khắc con dấu rồi bán cho người dân. Nếu người dân không có tiền, ông sẽ nhận ngũ cốc để thay thế.

“Tôi đã sống ở đó ba năm. Lúc đầu, mỗi người được nhận ba khẩu phần ăn, nhưng dần bị giảm xuống và cuối cùng cắt hẳn khẩu phần. Vì không có gì để ăn nên người dân rải rác dạt vào thành phố.”

Khoảng sáu tháng sau, khi chuyển đến một khu ổ chuột ở thành phố Busan, ông nhận được liên lạc từ người anh họ từng sống với ông ở thành phố Heungnam cùng lời đề nghị: “Một hậu bối của anh đang kinh doanh khắc con dấu ở phường Sindang-dong, Seoul, em có muốn làm việc ở đó không?”. Chàng trai họ Park 16 tuổi khi đó đã thu dọn đồ đạc và đến Seoul.

“Tôi đã làm việc trong cửa hiệu đó 10 năm. Thầy Kim Doo-chil, một thành viên của Hiệp hội Nghiên cứu Chusache (Thu Sử thể - phong cách thư pháp của Kim Jeong-hui, hiệu là Thu Sử) đã chỉ dạy cho tôi. Khi thầy ấy phác thảo chữ, tôi sẽ làm công việc chạm khắc, nhưng vì thầy ấy nhận công việc vào ban ngày nên tôi chủ yếu làm việc vào ban đêm. Do đồng thời theo học ở trường trung học vào ban đêm nên có lúc tôi chỉ ngủ hai tiếng mỗi ngày những khi bận rộn. Tôi được trả công tính trên số lượng chữ mình đã khắc. Có những lúc tôi đã khắc 1.000 ký tự trong 24 giờ.”

Mỗi khi khắc con dấu, ông dồn hết sự tập trung đến độ không biết có khách vào tiệm hay không. Ông cũng mắc căn bệnh nghề nghiệp, thị lực kém đi khi phải khắc chữ lên những bề mặt dấu quá nhỏ. Thế mà ông lại cười bảo rằng nếu bỏ nghề, có khi còn mắc bệnh nặng hơn cũng không chừng.

Thời gian của sự tập trung và nỗ lực
Trong giai đoạn này, ông Park cũng học các kiểu chữ Hán và thư pháp Trung Quốc chẳng hạn như Tả thư (chữ viết đảo ngược trái và phải), Triện thư (một kiểu chữ Hán cổ, có hai loại Đại triện thời nhà Chu và Tiểu triện thời nhà Tần), Lệ thư (kiểu chữ được tạo ra vào thời nhà Tần và sau đó hoàn thiện vào thời nhà Hán), Thảo thư (kiểu chữ mang tính ứng dụng, được tạo ra vào thời nhà Hán). Thật sự hữu ích khi ông cũng đã học Thiên tự văn (một cuốn sách của Trung Quốc được sử dụng rộng rãi để học chữ Hán vỡ lòng). Ông bắt đầu tách ra riêng làm việc độc lập khi vừa 26 tuổi. Ông đặt một chiếc bàn ở bên cửa hàng in ấn trên đường Euljiro 5-ga ở Seoul và tiếp đón khách hàng. Sau đó, ông đã dời tiệm hết nơi này đế nơi khác. Mãi cho đến cách đây 11 năm, ông mới có một cửa hàng như địa điểm hiện tại.

Ông Park nói rằng tất cả những gì cần thiết để khắc một con dấu là sự tập trung và nỗ lực.

“Bây giờ gần như không còn cửa hiệu nào khắc thủ công cho từng con dấu một. Công việc này không kiếm được tiền, vả lại còn mệt nhọc. Cũng không ai muốn học. Để làm tốt công việc này thì cần phải học thư pháp và phải biết kiểu chữ, nhưng thật khó nếu như không học từ khi còn nhỏ.”

Đôi khi có đến 24 ký tự được khắc trên mặt dấu (phần khắc các chữ nhỏ hơn một đồng xu). Đó là lý do tại sao ông cũng mắc một căn bệnh nghề nghiệp gọi là “bệnh thoái hóa điểm vàng”. Điểm vàng là một mô thần kinh ở trung tâm của võng mạc, nơi tồn tại hầu hết các tế bào cảm quang và là nơi hình ảnh của vật thể được hình thành. Thoái hóa điểm vàng là căn bệnh xuất hiện do sự thoái hóa các tế bào điểm vàng, gây suy giảm thị lực và có thể dẫn đến mù lòa. Chữ cái hay đường thẳng bị biến cong nên cũng có trường hợp không nhìn rõ một phần chữ khi đọc.

Ông tâm sự: “Mắt trái tuy còn khỏe nhưng mắt phải lại bị như vậy. Tình trạng này cũng được 20 năm rồi. Dù có phẫu thuật cũng không thể chữa khỏi. Vì vậy, tôi phải nghỉ giải lao thường xuyên trong lúc làm việc. Bây giờ tôi khắc được khoảng một con dấu mỗi ngày”.

Ông làm công việc khắc con dấu trong suốt 70 năm qua, nhưng không có cái nào giống cái nào. Vào năm 2001, sau khi mất tất cả các danh sách khách hàng đã làm con dấu do trận lũ lụt, ông đã bắt đầu sắp xếp lại và hiện lưu lại được khoảng 4.700 mẫu con dấu.

Con dấu độc nhất vô nhị trên đời
Đã qua rồi cái thời con dấu là một vật cần thiết. Khi chương trình vi tính và máy móc trở nên phổ biến vào những năm 1990, con dấu được sản xuất vừa nhanh vừa rẻ. Ngay cả khi không có con dấu, người ta cũng không còn thấy bất tiện nữa vì chữ ký tay ngày càng phổ biến trong giao dịch. Tuy nhiên, ông Park không có ý định ngừng công việc khắc “con dấu độc nhất vô nhị trên đời” này.

Ông nói: “Con dấu là thứ chỉ cần khắc một lần, có thể sử dụng được cả đời. Con dấu tôi khắc không thể làm giả được”.

Thời gian tư vấn khách hàng rất quan trọng. Đầu tiên là quyết định chất liệu của con dấu. Sau khi chọn một trong nhiều loại chất liệu, từ gỗ cứng đến ngọc Chuncheon đắt tiền (một loại ngọc đá từ Chuncheon, tỉnh Gangwon), cho đến việc tính toán số nét để xác định số chữ cần khắc. Tên Hàn Quốc thường có ba chữ, bao gồm cả họ. Cũng có một số trường hợp áp dụng học thuyết Tính danh học (một cách tính vận mệnh tốt xấu theo tổng số nét của tên chữ Hán) để thêm các chữ mang lại may mắn và tài lộc vào cuối tên. Bước kế tiếp là quyết định kiểu chữ viết phù hợp với tên rồi viết lên phần mặt dấu bằng bút lông trước. Sau đó, công việc chạm khắc đòi hỏi sự tập trung cao độ bắt đầu.

“Nếu bạn khắc sai dù chỉ một chút, bạn phải bắt đầu lại từ đầu. Cứ mãi tập trung vào khắc thì thời gian cũng trôi vèo đi thôi. Tuy chốc chốc tôi lại phải nghỉ ngơi vì mắt yếu.”Ông Park có một danh sách khách hàng gồm thông tin liên hệ, ấn ảnh (sổ lưu con dấu) và tên của 4.700 người. Năm 2001, suối Cheonggyecheon bị ngập lụt và cửa hàng ở tầng bán hầm vào thời điểm đó đã bị thiệt hại, từ đó ông đã bắt đầu lưu trữ thông tin danh sách bằng máy vi tính. Dù đã ngoài 60 tuổi nhưng ông đã mua máy tính và tự học từng bước một, không chỉ biết lưu trữ thông tin mà còn sử dụng được cả Photoshop (phần mềm chỉnh sửa ảnh).

Tôi hỏi: “Ông có luôn mang theo con dấu bên mình không?”. Ông lục túi và lấy ra hai con dấu đưa tôi xem. Đó là chiếc túi đựng con dấu do vợ ông đan thủ công khi còn trẻ. Ông chia sẻ: “Vợ tôi bảo tôi hãy nghỉ ngơi vì tôi đã làm đủ rồi. Nhưng tôi ghét việc nghỉ ngơi. Ở tuổi này, không ai xung quanh tôi còn làm việc cả. Mọi người không có việc gì làm ngoài ăn và ngủ. Cả trí óc và thân thể đều dần thoái hóa. Tôi không thể buông bỏ công việc này vì tôi sợ mình cũng sẽ như vậy”.

Khi được hỏi về mong muốn của mình, ông Park chỉ cười nhẹ và lắc đầu.

“Mong muốn ư? Làm gì có! Liệu còn mong ước gì nữa ở cái tuổi xế chiều này cơ chứ? Ngoại trừ việc sống một cuộc sống khỏe mạnh cho đến khi chết.”

Có câu “Người chết để lại tên”. Tên của một người chứa đựng mọi điều người đó đã làm, những gì đã trải qua, những hạt giống đã gieo và những điều gặt hái được. Sức nặng của những cái tên đã và đang được ông Park Ho-young khắc không hề bị xem nhẹ. Cho dù nhiều năm đã trôi qua, con dấu do ông khắc sẽ minh chứng cho cuộc đời của một con người “độc nhất vô nhị” trên cõi đời này.

Giờ đã là thời đại có thể tạo ra một con dấu chỉ mất vài phút bằng chương trình máy tính, thế nhưng ông Park vẫn khắc từng nét từng nét chữ bằng dụng cụ dao điêu khắc thân thuộc, với mong muốn đem đến niềm hạnh phúc cho khách hàng. Công việc này sẽ không một máy móc nào có thể thay thế được.