KOREA FOUNDATION

Euljiro là không gian cho thấy toàn vẹn lịch sử của Seoul qua kiến trúc. Vào đầu thế kỷ XX, các công trình kiến trúc cận đại mang dáng dấp phương Tây đã xuất hiện khi các khu thương mại được phát triển xung quanh khu vực này. Nơi đây vẫn tồn tại những tòa nhà với lối kiến trúc xây nhà cách ranh giới đất 50cm vào thời hoàng kim kéo dài suốt mấy chục năm của khu công nghiệp. Thêm vào đó còn có các tòa nhà cao tầng hiện đại san sát do dự án tái xây dựng khu trung tâm được đẩy mạnh vào những năm 1980.

Thương xá Sewoon với lịch sử hơn nửa thế kỷ là khu phức hợp dân cư và thương mại đầu tiên tại Hàn Quốc. Những tòa nhà này tượng trưng cho sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng của xã hội Hàn Quốc trong những năm 1970. Tháng 10/2023, theo quy hoạch chính quyền thành phố Seoul, khu vực này sắp bị tháo dỡ để làm công viên. Trong ảnh là tầng thượng của Thương xá Jinyang nằm ở cuối phía nam của khu phức hợp.
ⓒ Roh Kyung

Euljiro là một con đường dài khoảng 3km với sáu làn xe cắt ngang trung tâm quận Jung-gu, Seoul. Con phố bắt đầu từ công viên trước đền thờ Hwangudan từ thời Đại Hàn Đế quốc (1897-1910) cho đến Trường Trung học Công nghiệp Hanyang ở Sindang-dong. Nếu muốn lấy điểm mốc là các địa danh nổi tiếng hơn thì con phố bắt đầu từ Tòa thị chính Seoul và kết thúc tại không gian văn hóa phức hợp Dongdaemun Design Plaza. Ở phía bắc có Cheonggyecheon-ro, phía nam có Toegye-ro cùng với Euljiro trải dài theo hai hướng đông và tây. Nói chung, các vùng lân cận như Bangsan-dong, Sanrim-dong và Ipjeong-dong được gọi chung là “Euljiro”.

Euljiro, khu thương mại và văn phòng tiêu biểu của Seoul có diện mạo kiến trúc khác biệt. Các tòa nhà thời cận đại mang phong cách cổ xưa, các nhà xưởng cũ với mái lợp và các tòa nhà chọc trời hiện đại cùng tồn tại tạo ra một cảnh tượng độc đáo. Đây chính là cảnh quan được tạo ra bởi lịch sử của Euljiro.

Bản hợp âm của phong cách kiến trúc

Con phố Euljiro lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử với vai trò của một không gian đô thị là vào thời Joseon (1392-1910). Nơi này thuộc về phần phía nam của khu Myeongcheolbang trong các quận hành chính được phát triển trong thời kỳ xây dựng kinh đô Seoul. Đó là một con đường nội đô rất gần cung điện và nhanh chóng trở thành trung tâm của đô thị.

Euljiro lại càng phồn thịnh hơn vào cuối triều đại Joseon và thời kì thuộc địa của Nhật. Năm 1909, Gwangtonggwan – phòng giao dịch của Ngân hàng Cheonil (nay là ngân hàng Woori) được thành lập bằng nguồn vốn nhà nước được mở tại Euljiro Ipgu. Tòa nhà hai tầng theo phong cách phương Tây vẫn được sử dụng làm địa điểm giao dịch ngân hàng và được chính quyền thành phố Seoul công nhận là công trình kỷ niệm vào năm 2002.

Ở Euljiro cùng tồn tại các tòa nhà cao tầng theo phong cách phương Tây được xây dựng trong thời kỳ cận đại và các tòa nhà bê tông thấp tầng được xây hàng loạt trong thời kỳ công nghiệp hóa. Công ty chuyên thiết kế dmp chịu trách nhiệm cải tạo Daeil Building ở Euljiro Ipgu đã sử dụng vật liệu hoàn thiện có tính bền bỉ và chú ý đến các chi tiết và ánh sáng cảnh quan để hài hòa với Gwangtongguan xây dựng vào năm 1909.
ⓒ Yoon Joon-hwan

Năm 1925, sân vận động Gyeongseong được xây dựng trên vị trí Dongdaemun Design Plaza hiện tại, và vào năm sau đó, tòa nhà thủ phủ Gyeongseong (tương ứng với Seoul ngày nay – chú thích của người dịch) được xây dựng tại Taepyeong-ro 1-ga. Tòa nhà được sử dụng làm tòa thị chính của thành phố Seoul từ năm 1946, và được dùng làm thư viện kể từ năm 2012 khi trụ sở mới được xây xong. Như vậy, tại hai điểm bắt đầu và điểm kết thúc của Euljiro đều có các công trình lớn. Năm 1928, trụ sở chính của Công ty Cổ phần Điện lực Gyeongseong (nay là Tổng Công ty Điện lực Hàn Quốc) được xây dựng tại lối vào của Myeong-dong. Vào thời điểm đó, đây là một tòa nhà năm tầng rất cao và tòa nhà đầu tiên ở Hàn Quốc có thiết kế chống động đất, chống cháy và được trang bị thang máy.

Các tòa nhà theo phong cách phương Tây bắt đầu xuất hiện từ thời kỳ đầu của nền văn minh hiện đại xung quanh khu vực Euljiro Ipgu là trung tâm sầm uất của Euljiro, và kiến trúc đô thị của nơi này sau đó đã được triển khai theo hướng dó. Xu hướng đầu tiên là các tòa nhà thương mại bê tông với 2-3 tầng được xây dựng hàng loạt từ những năm 1930 cho đến những năm 1950-1960. Ngay cả bây giờ, nhiều tòa nhà được xây dựng tại thời điểm đó vẫn còn tồn tại ở các con phố từ Euljiro 3-ga đến Euljiro 5-ga. Hầu hết giữa các tòa nhà như không có khoảng cách, chúng san sát nhau trong vòng 50cm. Ngoài ra, còn nhiều tòa nhà hoàn thiện bên ngoài bằng gạch men, vật liệu vốn ít được dùng để ốp bên ngoài, chỉ riêng điều này đã có thể xem là một tư liệu lịch sử quý hiếm. Tại Euljiro 3-ga, phía trước những tòa nhà cũ kỹ bám bụi thời gian là Pine Avenue, một tòa nhà văn phòng 25 tầng được xây dựng vào năm 2011 tạo nên sự tương phản. Và như vậy, Euljiro là sự pha trộn của các tòa nhà với năm xây dựng, phong cách kiến trúc, độ cao... khác nhau. Đây có thể xem là bảo tàng kiến trúc cận hiện đại của Hàn Quốc.

Khu vực Euljiro có nhiều tòa nhà thương mại bê tông 2-3 tầng được xây dựng vào những năm 1950 đến 1960. Lối xây dựng các tòa nhà san sát nhau hầu như không có khoảng trống là kết quả của việc tuân theo Luật Kiến trúc cân nhắc đến mỹ quan thành phố thời đó. Việc sử dụng gạch men làm vật liệu ốp bên ngoài các tòa nhà cũng là một đặc điểm chung dễ thấy của phong cách kiến trúc thời kỳ này.
ⓒ Park Yong-jun

Tòa nhà phức hợp đầu tiên

Hàn Quốc đã đạt được tăng trưởng kinh tế rút gọn sau chiến tranh Triều Tiên. Euljiro vẫn tiếp tục đóng vai trò là khu vực tiên phong trong dòng chảy đó cho đến nay. Xuất phát điểm ấy là Thương xá Sewoon, khu phức hợp dân cư - thương mại đầu tiên của Hàn Quốc được xây dựng theo thiết kế của Kim Swoo-geun (1931-1986), kiến trúc sư đại diện cho kiến trúc Hàn Quốc hiện đại. Khu thương xá có tổng cộng tám tòa nhà, bao gồm các trung tâm mua sắm Sewoon, Daelim, Jinyang,... và các trung tâm thương mại này được gọi chung là Thương xá Sewoon. Khu thương xá được xây đầu tiên là Thương xá Hyundai đã bị phá dỡ vào năm 2009 nên hiện nay chỉ còn lại bảy tòa nhà.

Khởi công vào năm 1966 và lần lượt hoàn công cho đến năm 1968, Thương xá Sewoon là một khu phố siêu lớn kéo dài khoảng 1km từ phía trước đền Jongmyo đến tận Pil-dong. Bên trong là một khu thương mại khổng lồ kinh doanh đủ thứ từ máy móc, công cụ, linh kiện điện, điện tử... đến các thiết bị gia dụng. Tại khu căn hộ ở các tầng trên của thương xá có trang bị hệ thống sưởi bằng hơi nước, bồn tắm và thang máy..., điều hiếm thấy ở các khu dân cư vào thời điểm đó. Tòa nhà còn có cả sân gôn trong nhà và phòng xông hơi khô dành cho cư dân. Thương xá Sewoon tự hào với vẻ oai phong của khu căn hộ cao cấp sừng sững giữa trung tâm thành phố và nhanh chóng trở thành địa điểm nổi tiếng của Seoul đến mức có câu nói người nhà quê lên Seoul chỉ cần đến chiêm ngưỡng thương xá Sewoon là chả khác nào đã nhìn thấy cả Seoul.

Trong số đó, Thương xá Daelim là tòa nhà có tính nghệ thuật cao nhất thương xá Sewoon. Đặc điểm của chủ nghĩa cấu trúc, phong cách kiến trúc mà Kim Swoo-geun ưa chuộng, được bộc lộ rõ ở đây. Ông xây dựng tòa nhà thành các khu tầng thấp, hành lang đi bộ, khu vực giữa nhô ra, khu tầng cao và từng khu đều có thể ra vào được. Ở khu tầng thấp, cầu thang được lắp đặt theo hình dạng độc đáo và hình ảnh các trụ bê tông mảnh khảnh kết nối và làm trụ đỡ hành lang đi bộ và khu giữa nhô ra cũng khác lạ. Ở trung tâm của khu vực nhô ra, mảnh chum vỡ được gắn vào bề mặt như một vật trang trí khiến ta liên tưởng đến phong cách thô sơ của Chủ nghĩa Thô mộc mới (New Brutalism) phổ biến ở Anh vào thời điểm đó.

Tất cả các tòa nhà ở Thương xá Sewoon đều có giếng trời và sân trong đối xứng về mặt hình học ở tầng năm, nơi bắt đầu có các căn hộ. Khoảng sân ở trung tâm tòa nhà có hình chữ nhật, ánh sáng dìu dịu xuyên thấu vào bên trong qua giếng trời làm bằng acrylic mờ. Nhiều sự kiện văn hóa và nghệ thuật đa dạng được tổ chức tại không gian này, nơi bạn có thể thấy được tinh thần không ngại thử thách của kiến trúc sư Kim Swoo-geun.
ⓒ Lee Kyung-hwan

Những tòa nhà cao tầng năng động

Vào những năm 1970 đến 1980, một loạt khách sạn sang trọng lớn như Lotte, Westin Chosun, Plaza và President xuất hiện hình thành nên con phố khách sạn giữa tòa thị chính và ga Euljiro Ipgu trên tuyến tàu điện ngầm số 2. Bên cạnh đó, các phòng giao dịch ngân hàng cũng lần lượt được xây dựng cho ra đời con phố tài chính kết nối trụ sở Ngân hàng Nhà nước Hàn Quốc ở phía nam và Gwangtongguan ở phía bắc.

Hoàn công vào năm 1986, Eulji Korea Building, tòa nhà văn phòng gồm 20 tầng trên mặt đất và bốn tầng hầm là tòa nhà đại diện cho thời kỳ này. Người ta gắn hệ vách (curtain wall - bức tường kính có thể được gắn và gỡ bỏ như một bức màn) ở toàn bộ mặt trước của tòa nhà tạo hình ảnh tối tân, đồng thời hoàn thiện các góc cạnh ở hai bên bằng đá granit để làm tăng sự vững chắc. Phần tường giữa tòa nhà được đẩy vào bên trong tạo nên không gian ban công, mang lại chức năng tạo hình khiến cho công trình kiến trúc này thêm phần ấn tượng. Nơi còn gọi là “Sky Plaza” này là không gian nghỉ ngơi, triển lãm và được mở cửa cho công chúng. Đây là sự thử nghiệm đầu tiên ở các công trình kiến trúc Hàn Quốc nên nhận nhiều sự quan tâm.

Kể từ những năm 2000, khi việc tái xây dựng khu phụ cận Euljiro Ipgu tăng tốc, nơi đây trở thành chốn cạnh tranh của các tòa nhà kính cao tầng. Khoảng cách giữa Euljiro Ipgu và Euljiro 2-ga chỉ vài trăm mét nhưng tập trung khá dày đặc các tòa nhà kính cao tầng. Trong số đó, tháp Ferrum hoàn thành vào năm 2010 là công trình rất đáng chú ý.

Tòa nhà 28 tầng trên mặt đất và sáu tầng hầm có hình dáng cơ bản là khối lục diện, đường viền khung tòa nhà được xử lý bằng các đường chéo mạnh mẽ, tạo cảm giác hiện đại hết mức có thể. Vì thế mà diện mạo tòa nhà trông khác nhau tùy thuộc vào vị trí đứng nhìn. Mặc dù góc bị cắt bớt không lớn, nhưng nếu xét đến sự cạnh tranh gay gắt về lợi nhuận của các dự án tái phát triển đô thị, có thể thấy rằng chủ đầu tư đã chấp nhận hi sinh diện tích để mang lại sự thay đổi về diện mạo công trình.

Bên ngoài tòa nhà ứng dụng hệ vách theo ba phương thức và phân bổ vừa phải trên các mặt nghiêng giúp tôn lên bố cục kính của tòa nhà. Các tòa nhà san sát bao quanh, nhưng nhờ thế mà những hình ảnh phản chiếu lên bề mặt kính tạo nên một khung cảnh ngoạn mục. Tầng thượng cũng được cắt chéo sang một bên khiến tòa nhà vốn cao tầng hình thành một đường chân trời độc đáo, do đó đứng ở ngõ hẻm đối diện bên đường cũng thấy được hình ảnh tháp Ferrum như đang ngó đầu ra.

Nếu mở rộng ranh giới của Euljiro ra xa hơn một chút, chúng ta sẽ thấy nhà thờ Myeongdong Seoul (1898) được xây dựng theo phong cách kiến trúc Gothic thời Đại Hàn Đế quốc, nhà thờ Yeongrak (1950) – nhà thờ có quy mô lớn đầu tiên ở Hàn Quốc ở phía nam và tòa nhà Hanwha, một địa danh nổi tiếng ở Cheonggyecheon sau khi được trùng tu vào năm 2019, ở phía Bắc. Các công trình này góp mặt trong quần thể kiến trúc đô thị Euljiro, cùng làm nên đặc trưng của một khu phức hợp. Tính lịch sử vốn có thể xem là điều kiện tất yếu của một thành phố lâu đời, và ở Seoul, Euljiro đại diện cho vai trò đó.

Tháp Ferrum nằm phía sau ga Euljiro Ipgu được thiết kế có nhiều hình dạng khác nhau tùy theo góc nhìn nhằm tạo ra hình ảnh năng động của công ty. Tòa nhà do công ty Kiến trúc Gansam thiết kế đã được trao Giải thưởng Kiến trúc Hàn Quốc năm 2011 hạng mục Công trình kiến trúc xuất sắc Hàn Quốc và cũng được chọn là tác phẩm đoạt giải Kiến trúc Xuất sắc Seoul ở hạng mục Kiến trúc chung của Giải thưởng Kiến trúc Thủ đô Seoul trong cùng năm.
ⓒ Gansam Co., Ltd.