한국국제교류재단

Dựa trên những thiết kế tinh xảo, nghệ sĩ Choe U-ram đã chế tác ra “sinh vật máy móc” chứa đựng những câu chuyện đi liền với sự chuyển động. Từ việc quan sát ham muốn của con người được phản ánh qua sự phát triển của công nghệ, giờ đây ông cho thấy một tầm nhìn rộng mở khi đặt câu hỏi về sự hiện hữu của con người và ý nghĩa của sự cộng sinh.

“Chiếc thuyền bé nhỏ”. 2022. Hộp các tông phế liệu, chất liệu kim loại, thiết bị cơ khí, thiết bị điện tử (bo mạch CPU, động cơ). 210×230×1272 cm.
Tác phẩm tạo ấn tượng về một màn trình diễn hùng tráng khi 35 cặp mái chèo bên trái và bên phải bắt đầu chuyển động, hài hòa với các tác phẩm sắp đặt điêu khắc khác nhau xung quanh thân tàu.

“Con người sống bằng gì?” - nhà văn Nga thế kỷ XIX Lev Tolstoy đã hỏi như thế. Nhà văn Pháp Albert Camus nhắc nhở chúng ta rằng, tính liên đới và tinh thần hiệp lực có thể cứu rỗi con người, cho dù ta có bất lực ngã quỵ vì khủng hoảng. Còn lần này, nghệ sĩ đương đại Hàn Quốc Choe U-ram giải đáp những câu hỏi căn bản nhất về ý nghĩa cuộc sống cũng như về giá trị của chủ nghĩa nhân văn trong việc giúp con người vượt qua nghịch cảnh.

Trong triển lãm “MMCA Hyundai Motor Series 2022: Choe U-ram - Chiếc thuyền nhỏ bé” được tổ chức đến ngày 26 tháng 2 năm sau tại Bảo tàng Nghệ thuật đương đại quốc gia Hàn Quốc (National Museum of Modern and Contemporary Art) ở Seoul, ông đã đề cập đến những vấn đề đầy sức nặng ấy. Ông phê phán một thời đại đầy những tham vọng không lối thoát, những lao động lặp đi lặp lại không mong muốn và sự cạnh tranh không ngừng. Dù vậy con người vẫn còn là “con người” bởi ta vẫn còn biết ước mơ, trong ta vẫn còn ý chí và niềm hy vọng. Xuất hiện từ năm 2014, “MMCA Hyundai Motor Series” là chuỗi triển lãm thường niên hỗ trợ cho một nghệ sĩ vượt trội trong nước, được Bảo tàng Nghệ thuật đương đại quốc gia Hàn Quốc tổ chức và tập đoàn Hyundai tài trợ.

Ẩn dụ về cuộc sống
Cầm trên tay tấm vé vào cổng bảo tàng nghệ thuật và tiến vào sảnh triển lãm, hướng mắt nhìn ra tầm xa bạn sẽ thấy ba chú chim đen đang bay chầm chậm quanh trần nhà. Trông chúng giống như những chú chim ngang qua “Cánh đồng lúa mì quạ bay” (1890) của Vincent van Gogh. Lũ chim vui đùa trông như bó rơm cuộn tròn trên chiếc bàn tròn màu đen bên dưới đó. Đó là tác phẩm mới “Những con chim đen” của nghệ sĩ Choe, tạo nên một cặp hòa hợp với “Bàn tròn” - tác phẩm sắp đặt được đặt trên sàn nhà. Những người rơm đứng kề vai thành vòng tròn cùng nhau khiêng mặt bàn tròn. Khi ta tiến gần đến tác phẩm này, những con người rơm đó bắt đầu di chuyển với những thanh âm rì rầm. Đó là một chiếc bàn tròn to màu đen có đường kính 4,5m đang nghiêng tới nghiêng lui. Cuộn rơm đặt trên chiếc bàn thì lăn vòng tròn như trái bóng. Còn nhóm người ngồi xổm ở bên thì nhanh chóng đứng dậy.

Có tổng cộng 18 người rơm. Tất cả đều không có đầu. Không thể suy nghĩ, không thể nhìn thấy và cũng không thể nói, họ là một đám đông mất phương hướng. Những người rơm vô tri mông muội đó nâng chiếc bàn tròn lên bằng cách liên tục ngồi xuống đứng lên, giống như Sisyphus đang không ngừng đẩy khối đá đi lên. Động lực của chúng là mong muốn chiếm lấy cuộn rơm, tức là chiếc đầu rơm đang ở trên bàn. Khi chúng nghĩ cái đầu rơm đang hướng về mình thì liền đứng ngay dậy, thế nhưng, càng như vậy thì nó càng lăn đi xa hơn. Nếu ai đó thoát ra khỏi gầm bàn tròn để chiếm lấy cái đầu rơm thì sẽ chấm dứt được công việc lao nhọc này, nhưng không ai bước ra được và cũng không ai nhường ai. Lũ chim đen ở trên đầu đang cười nhạo quang cảnh này. Lũ chim thì bất kể lúc nào cũng có thể cắp cuộn rơm và bay đi mất, nếu chúng muốn.

Một trong những điểm nhấn của tác phẩm này là “phần đầu gối” của những người rơm đang muốn đứng dậy. Khi những người rơm ấy duỗi hay co gối, ta có thể cảm thấy một sự căng, như thể cơ bắp của họ đang run rẩy và họ đang rướn sức. Chỉ qua một tác phẩm đơn thuần là cỗ máy quấn trong rơm, ta có thể cảm thấy cả một khung cảnh thế sự hiển hiện.“Những “sinh vật máy móc (anima-machine)” mà tôi đang tạo ra là những thực thể để phản ánh và ẩn dụ về cuộc sống và con người.”

Vốn ước mơ trở thành nhà khoa học chế tạo người máy từ khi còn nhỏ, nhưng sức tưởng tượng kỳ vĩ đã dẫn đường cho Choe U-ram trở thành nghệ thuật gia. Ông học chuyên ngành nghệ thuật tạo hình ở đại học và sau đại học. Từ thập niên 1990, khi chỉ mới hơn hai mươi, ông đã chế tác những sinh vật máy móc biết chuyển động một cách tinh xảo. Ông cũng tạo dựng nên một viện nghiên cứu quốc tế giả tưởng mang tên là “Viện nghiên cứu Liên hợp Sinh vật Máy móc (United Research of Anima Machine)” bằng cách kết hợp khoa học rô bốt với các lý thuyết về khảo cổ học và sinh học. Đối với mỗi lĩnh vực, ở viện đều có các chuyên gia và họ đã hợp tác với nhau một cách đầy sáng tạo. Viết tắt tên của viện này lại là URAM, cũng giống với tên của ông. Trong đợt triển lãm này đặc biệt có sự tham gia của phòng thí nghiệm rô bốt của tập đoàn xe hơi Hyundai với tư cách là cố vấn công nghệ.

“Thiên thần”. 2022. Nhựa, lá vàng 24K, thép không gỉ. 162×133×56 cm.
Ở phía bên trái của thân tàu, một bức tượng thiên thần bằng vàng, lẽ ra phải trang trí cho mũi tàu, đang lơ lửng trong không trung với bộ dạng bất lực. Nó tượng trưng cho những con người đương đại đang mất phương hướng.

“Bàn tròn”. 2022. Nhôm, rơm nhân tạo, máy móc, camera phát hiện chuyển động, thiết bị điện tử. 110×450×450 cm.
Tác phẩm đã mang đến một thông điệp trĩu nặng thông qua một tình huống đầy nghịch lý: khi những người rơm càng cố lấy được cái đầu rơm trên bàn, thì cái đầu ấy càng lăn ra xa.

Hiện thực phi lý
Trong số 53 tác phẩm được triển lãm trong lần này có đến 49 tác phẩm mới. Bước vào phòng triển lãm số 5 của bảo tàng, ta sẽ bắt gặp “Chiếc thuyền nhỏ bé”, cùng tên với đề tài triển lãm. Đó là một con thuyền khổng lồ với chiều dài 12 m. Con thuyền có dáng vẻ bệ vệ nhưng không có nước nên không thể nổi và cũng không tiến lên phía trước được. Ở trạng thái đóng, nó có hình dáng một cái rương to với chiều cao 2,1m, vượt quá chiều cao người lớn, nhưng ngay khi chèo đi thì mái chèo sẽ mở rộng đến tối đa đến 7,2m. Sự chuyển động hoành tráng của 35 đôi mái chèo hai bên uyển chuyển như điệu múa của vũ công. Tôi đắm mình vào cảnh đó đến độ chăm chú ngắm nó thẫn thờ một lúc lâu. Bên trong con thuyền mở này, hai thuyền trưởng ngồi quay lưng lại với nhau, chỉ hai phương hướng khác nhau. Phải theo chỉ dẫn của ai đây? Chính giữa thân tàu có đặt một ngọn hải đăng dài 5,5 m. Chỗ đặt ngọn hải đăng phải là vị trí cố định trên đất liền, nhưng khi di chuyển cùng con thuyền thì ngọn hải đăng không thể trở thành một điểm chuẩn bất biến nữa. Ánh đèn ngọn hải đăng xoay vòng vòng trông giống như người giám sát, chứ không phải người dẫn đường.

Cánh cửa mở ra phía sau con thuyền. Thứ xuất hiện đằng sau cánh cửa mở là một cánh cửa mới đang đóng. Rồi cánh cửa đó lại mở ra, nhưng chỉ có những cánh cửa đã đóng trải ra vô tận. Tiêu đề của đoạn phim này là “Lối thoát”. Đó là một chuỗi những xa xăm không thể thoát ra. Trên hai bên bức tường trái và phải có một mỏ neo bị rơi ra và một thiên thần vàng làm vật trang trí của mũi tàu. Chiếc mỏ neo để neo thuyền đang rơi khỏi tầm với. Thiên thần thì trông cũng bất lực như Icarus, đôi cánh đang bị tan chảy dưới ánh mặt trời và rơi xuống do quá tự tin vào khả năng của mình. Toàn bộ phòng triển lãm dường như đang trình diễn một vở kịch tình huống, và khá nhiều khán giả đang thưởng thức bầu không khí xa lạ này.

Choe U-ram đã sáng tác những tác phẩm này trong đại dịch COVID-19. Ông ấy nói “Hồi bảy tuổi tôi vẽ một con rô bốt cứu tôi khỏi chiến tranh hạt nhân, nhưng bây giờ thì thế giới vẫn còn chiến tranh, không có gì được giải quyết triệt để”, “Đằng sau lối thoát mà chúng ta vất vả mở và thoát ra thì luôn luôn có một lối thoát mới khóa chặt hơn nữa”. Ông ấy bày tỏ thêm rằng: “Con người nghĩ rằng họ đã tìm được giải pháp với sự phát triển của khoa học, nhưng vẫn xảy ra đại dịch kéo theo chết chóc và hỗn loạn, như thời dịch bệnh đậu mùa hay dịch hạch lan tràn khi xưa. Tôi nghĩ rằng năm 2022 cũng cần có một chiếc thuyền dành cho nhân loại nhưng rõ ràng là vì ham muốn của con người là vô tận nên chiếc thuyền ấy sẽ không thể tải mọi thứ, vì vậy tôi đã thêm “nhỏ bé” bổ nghĩa cho nó”. Dù được gọi là chiếc thuyền lớn nhỏ, nhưng nó lại có kích cỡ lớn nhất trong số tác phẩm của ông. Thông điệp chứa đựng bên trong ấy cũng là một diễn ngôn vĩ đại về sự sáng tạo và hủy diệt của văn minh cũng như vòng tuần hoàn sinh tử từ góc nhìn lịch sử.

Những tác phẩm của nghệ sĩ Choe cho thấy tình thế phi lý và không thể thoát ra của sự mất phương hướng và những tái lặp đến vô tận đã thâm nhập vào thời đại này. Đó là bởi thông qua những biểu đạt ấy, người nghệ sĩ muốn nói đến những ước mơ và niềm hy vọng mà dù thế nào cũng không thể mất đi. Choe U-ram đã thổi sự sống vào những thứ đã bị vứt đi như rác rưởi. Loạt tác phẩm URC được tạo thành hình cầu dựa theo chiếc đèn pha và đèn hậu đã tháo ra từ chiếc ô tô bỏ đi trông giống như các hành tinh màu trắng và màu đỏ. Chốc chốc lại có ánh đèn nhấp nháy. Điều đó có nghĩa là còn sống, và cũng có nghĩa là còn hy vọng.

“URC-2”. 2016. Đèn hậu xe Hyundai, chất liệu kim loại, LED, bảng CPU tùy chỉnh, PC. 170×180×230 cm. (trái)
“URC-1”. 2014. Đèn pha xe Hyundai, thép, COB LED, nhôm tản nhiệt, bộ điều khiển DMX, PC. 296×312×332 cm.
Hai tác phẩm điêu khắc hình cầu lớn được trưng bày ở hành lang của Phòng trưng bày số 5 là những tác phẩm có hình dạng các hành tinh, được tạo nên bằng cách ráp các đèn pha và đèn hậu của những chiếc ô tô sắp bị bỏ đi lại với nhau.

Vòng hoa hiến dâng cho thời đại
Để sáng tác các tác phẩm về hoa như "Một" và "Đỏ", tác giả của chúng đã sử dụng sợi vải Tyvek, vốn cũng là chất liệu đã được dùng để may quần áo bảo hộ cho nhân viên y tế chống dịch COVID-19. Bông hoa chuyển động chầm chậm rồi nở rộ ra, sau đó phát ra âm thanh xào xạc rồi úp các cánh hoa lại, cứ thế lặp đi lặp lại. Chuyển động này có cùng tốc độ với việc hít một hơi thật sâu và thở ra thành tiếng. Thật dễ chịu khi hít thở sâu cùng với những bông hoa. Sự vận động ấy có nghĩa là có sự sống. Trong những bông hoa được tạo ra khi toàn thế giới trở nên hỗn loạn vì virus có chứa đựng sự kính trọng và lòng biết ơn, sự an ủi và chia buồn với những người đang ở trong hoàn cảnh khốc liệt của sự sống và cái chết. Đó là cách người nghệ sĩ dâng những bông hoa cho thời đại này. Những bông hoa nở ra rồi tàn đi là vòng tuần hoàn của sự sống, và cũng là hình ảnh chúng ta đang kiên định tiến lên phía trước.

Triển lãm lần này của Choe U-ram mang tính chất hồi tưởng và nhìn lại. Nhờ vậy ta có thể gặp lại những tác phẩm được xem như máu thịt của người nghệ sĩ, như bản vẽ thiết kế, bản vẽ kỹ thuật, những bản vẽ được tạo ra trước khi chế tác máy móc. Ta có thể gặp được những tác phẩm “sinh vật máy móc” bé nhỏ và lấp lánh độc đáo mà ông đã liên tục trình làng. Những tác phẩm này nhỏ và tinh xảo, nên ta cần phải nhìn gần và nhìn lâu.. “Đèn Cakra” có hình bánh xe quay giống với “Bàn tròn”, nơi những người rơm nâng lên hạ xuống liên tục. “Alla Aureus Nativitas” trông giống như một con côn trùng với đôi cánh vàng dang rộng và di chuyển nhanh chóng trên nhiều chân. Tác phẩm này giống như một phiên bản thu nhỏ của “Chiếc thuyền nhỏ bé” có 35 cặp mái chèo. Kích thước không quan trọng. Trong một cỗ máy nhỏ bé có chứa cả vũ trụ. Những cỗ máy này đặt ra một câu hỏi. “Chúng ta đang làm việc chăm chỉ, cật lực như vậy là vì điều gì?”

“Đỏ”. 2021. Chất liệu kim loại, Tyvec và acrylic, động cơ, thiết bị điện tử (bảng CPU tùy chỉnh, LED). 223×220×110 cm.
“Đỏ”. 2021. Chất liệu kim loại, Tyvec và acrylic, động cơ, thiết bị điện tử (bảng CPU tùy chỉnh, LED). 223×220×110 cm.

Tác giả Choe U-ram chụp ảnh cùng tác phẩm “Chiếc thuyền bé nhỏ”. Đây là triển lãm cá nhân đầu tiên của ông được tổ chức tại Bảo tàng Nghệ thuật đương đại quốc gia Hàn Quốc, chứa đựng niềm an ủi và sự động viên gửi đến những người cùng thời với ông đang đối mặt với thảm họa và khủng hoảng. Đặc biệt, triển lãm này nói về niềm hy vọng bằng cách kết hợp công nghệ tiên tiến với các vật liệu thường thấy quanh ta.