Khi chỉ đường cho người khách nước ngoài nào đó tình cờ gặp trên đường, bạn có lẽ cảm thấy vui vui. Giống như vậy, có những người cảm thấy niềm vui đầy ý nghĩa mỗi ngày. Một trong số đó chính là Chang Su-young, thuyết minh viên giới thiệu lịch sử và văn hóa Hàn Quốc cho du khách nước ngoài tại cố cung Deoksugung – cung điện thời Joseon.

Chang Su-young đứng bên ngoài Junghwajeon (Trung Hòa điện , di sản cấp quốc gia số 819), đại điện của Deoksugung (Đức Thọ cung). Mặc dù mới làm thuyết minh viên cung điện được hai năm, chị nói rằng mình cảm thấy có trách nhiệm hơn với mỗi ngày trôi qua.

“Tôi đến núi Jirisan lần đầu vào thời đại học, cảm thấy rất thích nên sau đấy lui tới thường xuyên. Có lúc đi ngắn hạn hai ngày một đêm, cũng có khi tôi đi bộ chầm chậm dọc theo sườn núi cả tuần. Nhìn xuống biển mây từ đỉnh núi, tôi chợt nghĩ tất cả những canh cánh lo âu và phiền muộn khi sống ở thành phố không đáng là gì. Jirisan là nơi nghỉ dưỡng tôi thường xuyên tìm đến.”

Chang Su-young sinh ra tại thành phố cảng Busan. Tuy nhiên, Chang thích núi non hơn biển cả vốn thường thấy trong cuộc sống hàng ngày và hầu như đã leo lên tất cả các ngọn núi của Hàn Quốc, bắt đầu từ Jirisan – niềm yêu thích đặc biệt của bản thân. Chị không biết rằng những ngọn núi mình tìm đến như thế sau này đã thay đổi hướng đi đời chị.

“Khi dạo bước quanh đường mòn trên núi, tôi cảm thấy nguồn sức mạnh vô biên và cũng nghĩ về những con người mà ngọn núi ôm lấy. Jirisan được gọi là “Núi Mẹ”, không chỉ vì cảm giác ấm áp mà nó mang lại. Trong chiến tranh Nam–Bắc Hàn (1950–1953), quân du kích Bắc Hàn hay ẩn náu trên núi, và nay, những người mệt mỏi hoặc chán ngán cuộc sống cũng đến để gửi trọn phần đời còn lại của mình tại núi này. Yêu Jirisan, tôi yêu cả bước chân của những người mà nó bao bọc. Dần dà, tôi mong muốn chia sẻ với người khác những dấu vết của tổ tiên ở khắp nơi họ từng sống qua trên đất nước này.”

Chang Su-young học chuyên ngành Ngữ văn Anh tại Đại học Silla ở Busan và dạy tiếng Anh trong hơn 10 năm tại các trường và học viện sau khi tốt nghiệp. Đó là một lựa chọn rất phổ biến và chị sống theo sự sắp xếp cố định. Nhưng càng đến thăm các ngọn núi, chị càng quan tâm sâu sắc lịch sử và văn hóa nước nhà, thế là vào tháng 6 năm 2017, cuối cùng chị đã trở thành một thuyết minh viên trong cung Deoksugung (Đức Thọ cung).

Đi làm ở cung điện
Deoksugung, nơi Chang Su-young làm việc, là một trong năm đại cung điện thời Joseon và hiện có tám thuyết minh viên chính thức. Các thuyết minh viên về cơ bản thuyết minh bằng tiếng Hàn, bên cạnh đó mỗi người có thể thuyết minh bằng tiếng nước ngoài, trong đó có bốn thuyết minh viên tiếng Anh, hai tiếng Nhật và hai tiếng Trung. Thông thường, mỗi ngày có hai ba lần thuyết minh, mỗi lần khoảng 50 phút. Du khách đến cung điện Deoksugung có thể nghe thuyết minh miễn phí, nhưng nếu bạn muốn nghe thuyết minh với một nhóm gồm 10 người trở lên, bạn phải đăng ký và đặt chỗ trước. Tuy nhiên, không có thuyết minh trong giờ mở cửa ban đêm.

“So với các cung điện khác, Deoksugung thuộc dạng quy mô nhỏ hơn và có ít du khách hơn. Tuy nhiên, vì nó lưu giữ nhiều giá trị lịch sử hơn bất kỳ cung điện nào khác nên bạn cần am hiểu toàn bộ dòng chảy lịch sử Hàn Quốc để thuyết minh. Đặc biệt, vì là nơi có nhiều sự kiện lịch sử liên quan đến Nhật Bản nên các thuyết minh viên nghiên cứu rất nhiều về mối quan hệ lịch sử đặc biệt giữa Hàn Quốc và Nhật Bản. Ngày nay, việc hiểu biết lịch sử là cần thiết, nhưng tôi nhận thấy làm thế nào để truyền tải tốt lịch sử cũng là điều rất quan trọng. Cái gọi là lịch sử có nhiều điều nhạy cảm đến mức có thể dẫn đến những hiểu lầm, vì vậy tôi phải cẩn thận với các sắc thái của ngôn từ.”

Deoksugung vốn là hành cung, nơi nhà vua dùng làm chỗ ở tạm thời. Khi vua Seonjo (Tuyên Tổ, trị vì 1567–1608) quay về Hanyang (tên cũ của Seoul) sau cuộc Nhâm Thìn Oa loạn năm 1592, tất cả các cung điện trong thành, bao gồm Gyeongbokgung (Cảnh Phúc cung), bị thiêu rụi nhưng may thay biệt phủ của Wolsan Daegun (Nguyệt Sơn Đại Quân, hoàng huynh của vua Seongjong (Thánh Tông, vua thứ chín triều Joseon, tại vị 1469 - 1494)) và nhà dân xung quanh còn nguyên vẹn nên vua Seonjo đã cho sửa sang lại thành hành cung. Sau khi vua Gwanghaegun (Quang Hải Quân, lên ngôi tại Deoksugung, trị vì 1608–1623) chuyển chỗ ở sang Changdeokgung (Xương Đức cung), hành cung này được đặt tên là Gyeongungung (Khánh Vận cung). Về sau, Gyeongungung lại được nhắc đến trong sử sách Hàn Quốc khi Gojong (Cao Tông, tại vị 1863–1907) quay về nơi này sau khi ẩn trốn tại tòa Công sứ Nga do biến cố năm Ất Mùi 1895 (sự kiện hoàng hậu Minh Thành, vợ vua Cao Tông bị thích khách của Nhật Bản sát hại khi bà đang ở trong cung Cảnh Phúc vào ngày 8/10/1895). Gojong tuyên bố quốc hiệu của Joseon là Đại Hàn Đế Quốc và tổ chức lễ đăng quang hoàng đế tại Gyeongungung. Đến khi vua Sunjong (Thuần Tông, tại vị 1907–1910), người kế vị Gojong, chuyển đến Changdeokgung thì Gyeongungung được đổi tên thành Deoksugung cho đến ngày nay.

“Gần đây, trong số các du khách ngoại quốc đến thăm cung điện Deoksugung, không ít người am hiểu hay có mối quan tâm sâu sắc về Deoksugung hoặc lịch sử và văn hóa Hàn Quốc. Có những vị khách đặt câu hỏi rằng “vua” và “hoàng đế” đều là người quyền lực tối cao nhưng sao Gojong cương quyết tự gọi mình là hoàng đế. Khi ấy, tôi giải thích rằng Gojong thay đổi quốc hiệu và lấy tước hiệu hoàng đế nhằm tuyên bố Joseon là quốc gia độc lập tự chủ, hướng đến bảo vệ chủ quyền đất nước khỏi các cường quốc mà trước hết là Nhật Bản.” Trong khoảng thời gian gần hai năm qua, chị đã gặp nhiều người nước ngoài đến từ hàng chục quốc gia. Qua đó, chị nhận thấy có sự khác biệt trong cách nghe thuyết minh của du khách, tùy theo quốc tịch của họ.

“Thái độ của người Đức đặc biệt đáng nhớ. Họ nghe thuyết minh với tâm thế một nhà nghiên cứu, không nghe sót dù chỉ một từ. Họ cũng đưa ra nhiều câu hỏi nhất. Một số người đã rơi nước mắt khi nghe câu chuyện đầy sóng gió của Deoksugung.”

Khoác chiếc áo choàng durumagi truyền thống màu xanh navy bên ngoài áo sơ mi kiểu đi cùng với chân váy xanh navy, Chang Su-young giải thích về lịch sử và kiến trúc của cung điện cho một nhóm du lịch. Trừ những ngày nóng nhất mùa hè, người thuyết minh viên cung điện sẽ mặc hanbok quanh năm.

Học tập không ngừng
“Có nhiều câu chuyện liên quan Nhật Bản, bởi thế một số người nước ngoài hỏi: “Vậy thì mối quan hệ giữa Hàn Quốc và Nhật Bản hiện nay như thế nào?”. Tôi bảo rằng tuy quan hệ chính thức giữa hai chính phủ có căng thẳng nhưng phía người dân vẫn diễn ra giao lưu thường xuyên. Các thuyết minh viên tiếng Nhật sẽ nhận nhiều câu hỏi nhạy cảm hơn về quan hệ Hàn–Nhật.”

Chị Chang bảo rằng, nhìn chung, càng là khách du lịch đến từ các quốc gia có lịch sử non trẻ thì họ càng tỏ ra quan tâm sâu hơn đến các sự kiện lịch sử. Thỉnh thoảng, chị nghe các đồng nghiệp có kinh nghiệm thuyết minh lâu năm hơn mình bảo “Khách tham quan Deoksugung hiện nay có đặc điểm khác với các vị khách đã đến thăm trước đây”. Nhiều khách du lịch đến tìm hiểu lịch sử Hàn Quốc và tiếng Hàn vì ảnh hưởng của K-Pop, nhóm BTS hay các bộ phim truyền hình. Chính vì thế, các thuyết minh viên phải trau dồi nhiều hơn trước, phải tích lũy cả kiến thức chuyên môn về kiến trúc chứ không chỉ lịch sử.

“Công trình kiến trúc là hiện trường lịch sử nên chúng ta không thể không nói về công trình đó trong khi bàn luận về lịch sử. Nếu bạn kể về những điện các như Junghwajeon (Trung Hòa điện), Jeukjodang (Tức Tộ đường), Hamnyeongjeon (Hàm Ninh điện) được xây mới sau khi bị phá hủy bởi trận đại hỏa hoạn Deoksugung năm 1904, các vị khách nước ngoài rất chăm chú lắng nghe. Một số ngạc nhiên hỏi, “Làm thế nào có thể xây dựng lại các tòa nhà đẹp vậy trong thời gian nhanh như thế?”. Hơn nữa, có lẽ vì Deoksugung có các tòa nhà theo phong cách hiện đại phương Tây vốn không được tìm thấy ở các cung điện khác nên chúng ta cũng phải hiểu rõ về chúng.”

Theo lời giải thích của chị, cung điện Deoksugung pha trộn kiến trúc truyền thống của Hàn Quốc với kiến trúc hiện đại phương Tây. Là tòa nhà bằng đá theo trường phái châu Âu, một công trình kiến trúc theo phong cách phương Tây điển hình, Seokjojeon (Thạch Tạo điện) được thiết kế bởi kiến trúc sư người Anh J. R. Harding, khởi công vào năm 1900 và hoàn thành vào năm 1910, chủ yếu được sử dụng khi Gojong tiếp đón các sứ đoàn ngoại quốc. Bên cạnh đó, tòa nhà Seokwan phía tây Seokjojeon (khởi công vào năm 1936 và hoàn thành vào năm 1938) hiện đang được sử dụng làm Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại Quốc gia tại Deoksugung. Ngoài ra, được thiết kế bởi kiến trúc sư người Nga Sabatin vào năm 1900, Jeonggwanheon (Tĩnh Quán hiên) là tòa nhà theo phong cách châu Âu đầu tiên được xây dựng trong hoàng cung, tích hợp phong cách Đông - Tây.

Thể lực cũng quan trọng như kiến thức
Mỗi ngày làm việc của Chang tại cung điện Deoksugung, một địa điểm có vô số vết sẹo lịch sử và là di sản văn hóa quý giá, thật thú vị. Chị kỳ vọng qua lời thuyết minh của chị, những người nước ngoài viếng thăm Hàn Quốc có thể hiểu rõ hơn về di sản Deoksugung của Hàn Quốc. Đều đặn mỗi ngày, chị rời nhà lúc 7 giờ 50 phút sáng đến Deoksugung trên tuyến tàu điện ngầm số 2. Tuy giờ làm việc bắt đầu từ 9 giờ nhưng người phụ nữ ấy luôn đến trước bất kỳ ai khác để chuẩn bị cho công việc cả ngày.

Khi ra ngoài để thuyết minh, chị thường mặc hanbok. Vào mùa xuân và thu, chị mặc áo truyền thống jeogori ngắn màu trắng và váy chima màu chàm, mùa hè thì mặc áo màu xanh da trời hoặc màu be cùng với váy màu chàm hoặc tím, còn mùa đông thì khoác áo choàng durumagi bên ngoài bộ hanbok. Tất nhiên có ngoại lệ. Vào thời điểm nóng nhất, chị mặc áo sơ mi nữ cánh ngắn và quần dài thay vì hanbok, ngược lại, trong thời điểm lạnh nhất, chị mặc áo phao dài. Tuy nhiên, Chang tin rằng văn hóa Hàn Quốc cũng có thể được truyền đạt tới khách nước ngoài thông qua bộ hanbok.

Các cung điện ở Seoul không mở cửa vào thứ Hai. Do đó, khác với người bình thường, ngày nghỉ của Su-young là thứ Hai. Ba lần một tuần sau khi tan sở, chị đến phòng tập thể dục để tập yoga và pilates, còn thứ Tư học piano.

“Trước khi trở thành một thuyết minh viên, tôi từng mong sống trên núi Jirisan. Nhưng giờ đây tôi nghĩ có nhiều việc phải làm ở đây, tại cung điện Deoksugung. Vì vậy, tôi muốn trở thành một thuyết minh viên tốt hơn bây giờ, nhưng phải mất rất nhiều nỗ lực để đạt được điều đó. Về cơ bản, chúng ta phải có một tình yêu lớn đối với đất nước và văn hóa của chúng ta. Ngoài ra, bạn cần giỏi ngoại ngữ mình thuyết minh hơn nữa, đồng thời dù mưa hay tuyết rơi cũng phải thuyết minh nên thể lực nhất định phải tốt. Vì vậy, tôi chăm chỉ tập thể dục. Nhưng trên hết, tôi nghĩ rằng người thuyết minh nên đối xử với mọi khách tham quan bằng một tấm lòng cởi mở. Dạo này, tôi đang chăm chỉ đọc sách lịch sử nước nhà bằng tiếng Anh. Tôi mong muốn nghe được những ý kiến như “Nội dung thuyết minh thật hữu ích” hay “Sau khi nghe thuyết minh, tôi muốn quay lại Hàn Quốc và Deoksugung một lần nữa” từ các vị khách.”

Chị vẫn còn nhớ như in một ngày nọ, lúc bắt đầu công việc này chưa được bao lâu.

“Có lần tôi thuyết minh chỉ cho một người. Đó là một nữ sinh viên đến từ Chile, cô ấy trông thật thân thiện. Tôi nói: “Cô là vị khách đầu tiên của tôi và tôi rất vinh dự được thuyết minh cho cô”. Cô ấy cũng đáp lại rằng bản thân cũng thấy vinh dự vì trở thành vị khách đầu tiên của tôi. Khi tôi nhờ cô ấy giới thiệu những danh thắng không thể bỏ qua khi tôi có dịp đến Chile một ngày nào đó, cô ấy đã viết ra giấy một cách tỉ mỉ.”

Chia tay mà không biết tên, Chang Su-young hy vọng rằng cô sinh viên Chile kia sẽ đến thăm cố cung Deoksugung một lần nữa. Bởi vì chị muốn đưa ra một phần thuyết minh tốt hơn lúc trước.