한국국제교류재단

7 giờ sáng ngày 9 tháng 2 năm 1795, sau khi thực hiện xong nghi lễ chào tạm biệt mẹ là bà Hyekyeong-gung Hongssi, Jeongjo lên ngựa xuất phát. Điểm đến của đoàn xa giá kéo dài một ký-lô-mét là Hwaseong. Lý do lớn nhất mà cho đến hiện nay nhiều người Hàn Quốc vẫn ghi nhớ khung cảnh này là do lòng hiếu thảo của Jeongjo. Chuyến tuần du xa hoa này là để viếng thăm lăng mộ của cha là thế tử Sado kết hợp với tổ chức tiệc mừng thọ cho mẹ. Thế tử Sado do vấp phải âm mưu và mâu thuẫn giữa các thế lực chính trị mà tinh thần suy yếu, cuối cùng bị gán cho tội phản nghịch, ông mất vào năm 27 tuổi năm 1762 sau khi bị nhốt trong thùng đựng gạo suốt tám ngày theo lệnh của vua cha, vua Yeongjo. Mới 11 tuổi Jeongjo đã phải chứng kiến cái chết bi thảm của cha mình. Sau khi trải qua 14 năm “sợ hãi như ngồi trên tấm đệm có gai, nguy hiểm như chất các quả trứng gà lên nhau”, ông lên ngôi vua. Ngày đầu tiên đăng quang Jeongjo đã khẳng định việc mình là con trai của thế tử Sado.

Lăng mộ của thế tử Sado được đặt tại núi Hwasan, cách núi Paldal của Suwon hơn 10 km về hướng Nam. Lăng mộ được trang hoàng xa hoa bằng các tường đá có hình dạng của 12 nụ hoa hợp với cái tên Hwasan – tức núi Hoa. Khu đất này vốn dĩ được chú ý là nơi có Đô hộ phủ Suwon, là khu lăng mộ trong hàng trăm năm. Năm 1789, Jeongjo cho dời Đô hộ phủ Suwon đến vị trí hiện tại, và chuyển lăng mộ của cha mình từ Yangju đến đây rồi đổi tên thành “Hyeollyungwon” (Hiển long viên). Ông cũng cho xây dựng một ngôi chùa ở gần đó để cầu nguyện cho cha mình hạnh phúc ở thế giới bên kia. Sau 33 năm kể từ ngày chồng mất, bà Hong mẹ của vua Jeongjo mới có thể đến viếng lạy người chồng quá cố của mình.

“Bức tranh về chuyến đi của đoàn xa giá vua Jeongjo đến thăm lăng mộ thái tử Sado ở Hwaseong” được thực hiện bởi Kim Deuk-sin vào năm 1795 bằng mực và màu trên vải lụa. Mỗi tấm có kích thước 151,5 x 66,4 cm. Bức bình phong dạng gấp mô tả lại chuyến đi của vua Jeongjo đến pháo đài Hwaseong năm 1795 để tỏ lòng thành kính trước lăng mộ cha mình là thái tử Sado, và tổ chức tiệc sinh nhật cho mẹ của ông là bà Hyegeonggung Hongssi. Bức bình phong gồm tám tấm thể hiện cuộc hình trình kéo dài tám ngày. Tác phẩm này được thực hiện bởi một nhóm nghệ nhân hoàng gia với tông màu tinh tế và màu sắc hài hòa. Đây thực sự là một tài liệu quý giá.
© National Palace Museum of Korea

Chuyến hành hạnh của vua đi ra ngoài cung là một sự kiện lễ nghi, chính trị thường thấy ở các quốc gia phong kiến tiền cận đại ở Đông Bắc Á, nhưng chuyến đi lần này của Jeongjo đặc biệt hơn ở nhiều khía cạnh. Đầu tiên, đây là chuyến tuần du có quy mô lớn nhất từ sau khi triều đại Joseon được thành lập. Chuyến đi kéo dài 8 ngày, huy động 6.000 người và 1.400 con ngựa. Ngân sách cho chuyến đi cũng nhiều nhất qua các đời, tiêu tốn 100.000 lượng (khoảng 7 tỉ won ngày nay). Riêng công đoạn chế tác chiếc kiệu cho bà Hong đã có 120 thợ thủ công các lĩnh vực tham gia và tốn hết 2.785 lượng (khoảng 200 triệu won). Ngày nay Hàn Quốc mặc dù là nước có thứ hạng cao trong việc sản xuất ô tô nhưng vẫn chưa chế tạo ra chiếc ô tô có giá trị cao cấp như chiếc kiệu này. Nhờ vào vô số các ghi chép liên quan đến sự kiện này mà chúng ta mới biết rõ các con số chi tiết như thế.

Một trong số các tài liệu nói trên là bộ sách “Wonhaeng eulmyo jeongni uigwe” (Viên hành Ất Mão chỉnh lý nghi quỹ”. Gồm có tám quyển, ghi chép toàn bộ tiến trình các sự kiện dựa vào kho tài liệu của cơ quan lâm thời chủ quản sự kiện. Đặc biệt 63 bức banchado miêu tả hình ảnh diễu hành của đoàn tùy tùng được chú ý nhiều nhất. Loạttranh này do một nhóm họa sĩ nổi tiếng vẽ nên dưới sự chỉ đạo của bậc thầy tranh phong tục là Kim Hong-do (1745–1806), do đó dĩ nhiên giá trị nghệ thuật của nó được xếp vào loại cao cấp. Thêm một ghi chép nữa là “Hwangseong neunghaeng do” (Hwaseong lăng hành đồ) được làm từ tám tấm bình phong. Trên bức bình phong là hình vẽ cảnh tượng độ sộ kéo dài trong tám ngày, mô tả chi tiết về pháo đài Hwaseong đã được hoàn thành. Điều này cho thấy tấm bình phong này được thực hiện một năm sau chuyến đi. Hình ảnh của các binh sĩ kiểm soát đám đông đang ùa vào, các nho sinh trẻ tuổi hiếu kỳ nhìn vào đám đông, người đàn ông ngăn cản cuộc ẩu đả, đâu đó lấp ló những người bán kẹo kéo, bánh gạo… đều được mô tả hết sức gần gũi và sống động.

Với nhiều người điều giúp họ tìm lại ký ức của quãng thời gian này chính là quyển tiểu thuyết “Yeongwon-han jekuk” (“Đế quốc vĩnh cửu”, 1993) của Lee In-hwa, được xuất bản sau thời đó 200 năm. Dựa trên mô-típ về thuyết Jeongjo bị mưu sát bằng thuốc độc, tiểu thuyết này là một cuốn sách bán chạy nhất và được chế tác thành bộ phim điện ảnh cùng tên. Sau này khi thành Hwaseong Suwon được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, một bản tổng hợp các ghi chép mà Jeongjo để lại được công bố, bức điêu khắc trắng đen banchado được phục nguyên thêm màu sắc trở thành một sản phẩm văn hóa cao cấp. Với lý do này Jeongjo đã tìm lại địa vị của một quân chủ cải cách dẫn dắt việc phục hưng vương triều Joseon. Nó đánh thức “những ký ức đẹp về vị thánh quân” trong tâm trí của quốc dân đã bị lãng quên lâu nay.

Yungneung nằm ở Hwaseong, tỉnh Gyeonggi, là lăng mộ chung của cha mẹ vua Jeongjo, Thái tử Sado (1735–1762) và Phu nhân Hyegyeong (1735–1816).

Con đường này không lạ lẫm gì đối với vua Jeongjo. Tính cả lần này thì đã sáu lần Jeongjo đi cúng viếng mỗi năm kể từ khi dời lăng mộ của cha về đây. Các chuyến đi thế này đều ẩn chứa thêm một ý đồ khác. Việc huy động một lực lượng đông đảo quân sĩ tháp tùng mang đến cơ hội để Jeongjo kiểm tra tình hình huấn luyện và hệ thống phòng vệ khu vực thủ đô. Hơn nữa, việc di chuyển của đoàn quân cũng ảnh hưởng tích cực đến việc rộng đường xá, xây dựng cầu đường mới. Ngoài thể hiện lòng hiếu thảo, nhân chuyến đi này, Jeongjo cố tình khẳng định lại và củng cố uy quyền thống trị của mình.

Rắc rối lớn nhất trong chuyến đi là việc vượt qua sông Hàn (hay Hán giang). Trong hai cách hoặc đi thuyền hoặc bắc cầu phao, Jeongjo đã chọn cách thứ hai. Vấn đề đặt ra là phải huy động hàng trăm chiếc thuyền nhưng như thế sẽ khiến các chủ thuyền gặp khó khăn cho công việc của họ vì tốn nhiều thời gian thi công cầu phao. Vì thế Jeongjo đặt ra mục tiêu phải xây dựng cây cầu phao an toàn và đẹp nhất có thể trong thời gian ngắn nhất, tiết kiệm tối đa chi phí. Với kinh nghiệm có được khi di dời lăng mộ của cha, Jeongjo đã đưa ra các hướng dẫn xây dựng cầu phao trong 15 hạng mục như chiều rộng của sông và độ cao thấp của thuyền, cách thức liên kết cầu phao… và yêu cầu tiếp cận, thiết kế một cách có hệ thống. Trải qua quá trình chuẩn bị kéo dài và kỹ lưỡng, quyển sách có tiêu đề “Jugyo jeolmok” (Chu kiểu tiết mục) được ra đời vào năm 1793. Dựa vào các tính toán trong sách, một cây cầu phao nổi bật về cả diện mạo lẫn chức năng đã được hoàn thành chỉ trong 11 ngày ngắn ngủi của tháng 2 năm 1975. Tại vị trí cầu phao này, cây cầu đi bộ hiện đại đầu tiên của Hàn Quốc – cầu sông Hàn được khánh thành vào năm 1917. Trong một trăm năm kể từ đó đến nay đã có tất cả 31 cây cầu được xây dựng bắc qua sông Hàn.

Sau khi qua sông bằng chiếc cầu phao mộ cách đĩnh đạc, Jeongjo đã chọn con đường mới đi qua Jangseungbaeki hướng đến Siheung, thay cho con đường cũ băng qua Namtaeryeong đến Gwacheon. Khoảng cách gần như nhau. Tuy nhiên do đoàn xa giá di chuyển với năm hàng ngựa, hoặc đôi khi có lúc lên đến 11 hàng nên đường đi cũng cần phải rộng như vậy. Do đó thay vì mở rộng con đường băng qua núi, xây dựng một con đường mới ở đồng bằng sẽ dễ hơn rất nhiều. Tuy nhiên tuyến Siheung có nhược điểm là có nhiều con suối lớn nhỏ cắt ngang nên phải xây dựng thêm nhiều cây cầu mới. Lựa chọn của Jeongjo khiến cho vận mệnh của hai con đường trên thay đổi. Tuyến Siheung về sau liên tục được mở rộng, trở thành tuyến đường huyết mạch suốt 10 đời vua Joseon, ngày nay nó là con đường chính của Quốc lộ 1 kết nối trung tâm và vùng phía nam Seoul. Ngược lại, tuyến Namtaeryeong biến thành con đường cũ kỹ lắm truyền thuyết và các quán trọ tồi tàn đã từng một thời hoa lệ.

Lăng mộ của Thái tử Sado và Phu nhân Hyegyeong được trang trí cẩn thận bằng những phiến đá hình nụ hoa và các tấm đá có hoa văn chạm khắc và hoa sen. Cho thấy vua Jeongjo mong muốn trang trí cho lăng mộ của cha mình, người đã chết sớm trong hoàn cảnh bi thảm, càng giống với ngôi mộ của một vị vua càng tốt.

 

Ngự giá xuất phát ở Donhwamun, cổng chính của cung Changdeok, nghỉ một ngày ở Siheung, đến tối ngày thứ hai đoàn mới đi qua cửa Bắc của Hwaseong và đến Suwon Quan. Pháo đài Hwaseong được khởi công xây dựng một năm trước và vẫn đang thi công dang dở. Jeongjo đổi tên Suwon thành Hwaseong, nâng cấp lên thành đơn vị hành chính và thiết lập một đội quân cận vệ 5.000 người canh giữ thành. Suwon có vị trí then chốt trên con đường từ Seoul xuống các vùng phía Nam nên đội quân này có nhiệm vụ rõ ràng là phải giữ chặt hệ thống phòng ngự ngoại vi Seoul.

Hwaseong là thành trì bất khả xâm phạm được xây dựng với kỹ thuật mới nhất. Tuy nhiên nếu nhìn vào việc Jeong Yak-yong (1762–1836), một học giả theo phái Thực học (Shilhak) và được giao việc thiết kế thành Hwaseong lên kế hoạch cho một đô thị kiểu mới đa năng có thành lũy, đường sông trên đồng bằng, con đường mới giao thông thuận tiện các hướng thì dường như việc tăng cường phòng thủ ở Hwaseong không phải là mục đích duy nhất cùa Jeongjo.

Trong bốn ngày ở lại đây, Jeongjo đã viếng lăng mộ của cha, tổ chức kỳ thi khoa cử tuyển chọn nhân tài địa phương, ngày đêm theo dõi việc tập luyện của binh sĩ, mở yến tiệc mừng thọ cho mẹ và tổ chức tiệc cho những người già trong khu vực. Và như vậy, Jeongjo đã mất một năm chuẩn bị cho chuyến tuần du, sáu năm di dời lăng mộ của cha, 20 năm kể từ ngày lên ngôi, trải qua từng ấy thời gian khổ cực cuối cùng ông cũng thử nghiệm thành công tất cả mọi thứ bản thân mong muốn tại nơi như ý.

Với những bức tường dài 5,7 km, cao 4,9–6,2 m, pháo đài Hwaseong được hoàn thành vào mùa Thu năm 1796, một năm sau chuyến tuần du của vua Jeongjo. Việc xây dựng toàn bộ thành quách này chỉ mất hai năm sáu tháng để hoàn thành, có khoảng 40 công trình quốc phòng bao gồm bốn cổng chính nguy nga. Khu chỉ huy phía tây đặt trên đỉnh núi Paldal, phần cao nhất của pháo đài, lầu ngắm cảnh thưởng hoa Banghwasuryu và cổng Hwahong nơi có thể cảm nhận được sự tao nhã xinh đẹp bất kể mùa nào trong năm, và ba đài quan sát có tên Gongsimdol được làm bằng gạch và đá chỉ có ở Hwaseong, Suwon. Cung điện Hwaseong mà hiện tại du khách có thể tham quan được phục nguyên vào năm 2003, nơi đây từng bị tàn phá nặng nề và dùng làm bệnh viện, sở cảnh sát và trường học vào thời kỳ Nhật thuộc. Mọi quá trình liên quan đến việc xây dựng Hwaseong đều được Jeongjo ghi chép vào quyển “Hwaseong seongyeol uigwe” (Hwaseong thành dịch nghi quỹ).

Tôi bắt đầu lần theo đường đi của vua Jeongjo với các câu hỏi ngây thơ trong đầu: Tại sao Jeongjo xây dựng thành Hwaseong? Với tư cách là người cai trị Joseon, Jeongjo muốn xây dựng một đất nước như thế nào? Những câu hỏi này luôn quanh quẩn trong tâm trí tôi như lời mở đầu được chuẩn bị cho một quân chủ đứng đầu quốc gia yêu thương bách tính, được bách tính ca ngợi nhờ vào vương quyền hùng mạnh, hành chính minh bạch, lòng hiếu thảo hết mực với cha mẹ, tri thức và quan điểm vững chắc về Tính lí học của Nho giáo. Tuyển tập văn học “Hoằng trai toàn thư” và những ghi chép Jeongjo để lại đã dẫn chứng cho điều này.

Tuy nhiên vào thời của Jeongjo, Thiên Chúa giáo, Dương Minh học cũng như khoa học kỹ thuật của phương Tây thế kỷ 18 với tên gọi là Thực học đã du nhập vào Hàn Quốc. Tính lý học không còn là xu hướng học tập hay tôn giáo chủ đạo nữa. Nét cận đại của Jeongjo được tìm thấy trong sự bất an và trạng thái không chắc chắn này. Ông cố gắng thích nghi với sự biến hóa của thời đại bằng “tinh thần thương yêu nhân dân”. Mỗi khi xuất cung đi ra ngoài, Jeongjo đều trực tiếp gặp gỡ những người dân không biết chữ, xử lý khoảng 85 khiếu nại, vào mùa đông ban y phục, mùa hè ban thuốc xua tan cái nóng cho những người thợ tham gia xây dựng pháo đài Hwaseong. Trong báo cáo xây dựng được ghi rõ từng tên họ, địa chỉ, số ngày làm, tiền công của các công nhân làm việc. Khi bất đắc dĩ phải phá bỏ nhà dân để xây cung điện, con đường mới, Jeongjo bồi thường đầy đủ cho họ, khi mùa màng thất bát thì ông cho tạm ngừng xây dựng.

Jeongjo đã thu phục bách tính bằng sự từ bi vĩ đại và sức mạnh văn hóa khi tuyệt đối hóa các giá trị của Tính lý học nhưng lại chưa thấu hiểu mâu thuẫn của sự phân biệt giai cấp và tinh thần thời đại mới “phát kiến của cá nhân”. Jeongjo luôn khẳng định việc xây dựng Hwaseong là để bảo vệ lăng mộ hoàng thất và trấn giữ hoàng cung. Tuy nhiên, cây cầu Manan vừa mới được xây dựng trên đường Siheung, đối với Jeongjo nó có giá trị quan trọng hơn khác với kỳ vọng của người dân, đây chính là cây cầu đá đi đến lăng mộ của cha của ông. Jeongjo không cùng lý tưởng với Shin Kyeong-jun (1712–1781), học giả thế hệ trước vào thời vua Yeongjo. Trong lời nói đầu của quyển “Gorogo” (“Đạo lộ khảo”, 1770), Shin Kyeong-jun cho rằng, “Đường đi không có chủ, chỉ những người đi trên đó mới là người sở hữu chúng”.Đây là điều khiến cho các nhà sử học đau đầu nhất mỗi khi cố gắng liên kết Jeongjo với chủ nghĩa cận đại để củng cố “tình cảm của quốc dân” ngày nay.

Lầu ngắm cảnh Banghwasuryu được công nhận là kiến trúc đẹp nhất của quần thể pháo đài Hwaseong. Được bao quanh bởi phong cảnh tuyệt đẹp bốn mùa trong năm, tên của nơi này có nghĩa là “lầu để thưởng hoa và ngắm liễu”. Đây là kiến trúc tuyệt vời bằng gỗ và đá, được xây dựng vừa làm trạm quan sát quân sự, vừa là nơi thưởng thức cảnh quan thiên nhiên.
© Topic