한국국제교류재단

Triển lãm được chia làm ba phần. Không gian kiến trúc truyềnthống Hàn Quốc phân thành từng chủ đề tùy theo chức năng sửdụng của không gian, gồm có không gian cử hành các hành vitôn giáo, không gian của trật tự và luật lệ, và không gian sinh hoạtthường ngày. Mỗi không gian trên lần lượt thể hiện đặc trưng bởiyếu tố tương ứng là thiên, địa và nhân. Thông qua kiến trúc đểtìm hiểu con người có mối quan hệ thế nào với trời, con ngườithiết lập trật tự trên mặt đất ra sao, và con người sống hài hòa vớinhau như thế nào.

tĩnh lặng và trang nghiêm”. Không gian được mang đến triển lãm làcác chùa Phật giáo gồm Haeinsa (Hải Ấn tự), Bulguksa (Phật Quốctự), Tongdosa (Thông Độ tự), Seonamsa (Tiên Nghiêm tự) và Jongmyo(Tông Miếu) – đền thờ hoàng thất triều Joseon, thể hiện cho tưtưởng Nho giáo. Chủ đề phụ trong khu vực triển lãm “Địa” là “Quảnlý nền móng, kiến trúc trật tự”. Trong phần này trưng bày cungChangdeok (Xương Đức cung) – cung điện được UNESCO côngnhận là Di sản thế giới tiêu biểu cho thời Joseon, thành cổ SuwonHwaseong – được vua Jeongjo (Chính Tổ) cho xây dựng vào thế kỷ18, và Hanyang doseong (HánDương đô thành) – thành cổcủa thủ đô Seoul. Chủ đề phụtrong khu vực triển lãm “Nhân”là “Không gian hài hòa với cuộcsống”. Khu vực này mang đếnhình ảnh của làng Yangdonggần Gyeongju, cố đô của thờiSilla – nơi vẫn giữ được hìnhảnh sinh hoạt của làng quý tộctừ thế kỷ 15, trường DosanSeowon – không gian tiêu biểucho tư tưởng Nho giáo thốngtrị thời Joseon, và vườn Soswaewon(Tiêu Sái viên – vườnrửa sạch bụi trần) ở Damyang– được coi là kiệt tác vườn dângian Hàn Quốc thuộc tỉnh Jeollanam-do. Việc mang nhữngkiến trúc trên đến với triển lãmđồng thời cũng là lời mời gọikhách tham quan hãy đến vớinhững không gian như vậy.

“Yucheomdang” (Hữu Thiêm đường),được cải biến theo lối hiện đại từ Mucheomdang(Vô Thiêm đường), mộtkiến trúc nhà cổ ở làng Yangdong.Ngôi nhà có khung bằng thép kết hợpvới kiến trúc gỗ truyền thống. Từ phầnhiên nhỏ trước nhà, những hình ảnhcủa ngôi làng giàu truyền thống có thểđược quan sát qua màn hình, thể hiệný tưởng làm thế nào có thể đưa cảnhvật tự nhiên vào nội thất trong kiếntrúc nhà truyền thống Hàn Quốc.

Đưa không gian vào triểnlãm không phải là điều dễthực hiện. Vừa phải đem mộtkhông gian kiến trúc lớn vàokhu vực triển lãm có giới hạn,vừa phải tạo cho người xemcảm nhận được tính khônggian ba chiều bằng những hìnhảnh hai chiều, và trên hết phải cho thấy được cuộc sống của conngười trong công trình đó.

Để làm được điều này, các bức hìnhcỡ lớn của 10 không gian kiến trúc chủ đạo được bài trí trên cácbức tường. Việc làm này nhằm tạo hiệu ứng, giúp khách thamquan trực tiếp cảm nhận không gian thông qua hình ảnh thay vìdùng lời lẽ để giải thích. Ngoài ra, để khách tham quan hiểu rõhơn, khu triển lãm còn trang bị nhiều thiết bị đa phương tiện hỗtrợ khác. Có thể thấy được sự dày công và tỉ mỉ của ban tổ chứckhi mỗi không gian có những đoạn băng hình chiếu hình ảnh 3Dcủa không gian đó, đồng thời có những hình ảnh 3D hay videogiải thích cách thức xây dựng, những bức tranh hay đồ vật liênquan đến công trình kiến trúc, và còn phải kể đến tác phẩm “Bứctường phía Bắc” của Suh Do-ho – bức tranh thêu tay tái hiện mộtphần của nhà truyền thống hanok gợi lên những ký ức về hanokcũng như đem đến những trải nghiệm hiện đại cho triển lãm.

Tham gia vào dự án hình ảnh này là sáu nhiếp ảnh gia gồmJoo Myung-duck, Bae Bien-u, Koo Bohn-chang, Kim Jae-kyeong, Suh Heun-kang và Kim Do-kyun. Họ là những người dày dặn kinhnghiệm trên nhiều lĩnh vực tác nghiệp như hình tư liệu, di sản vănhóa, phong cảnh và có độ tuổi trong khoảng từ 40 đến 70 tuổi.Tuy mỗi người có góc nhìn và bản sắc riêng, nhưng khi đặt trongmối quan hệ tổng thể của cuộc triển lãm, họ thể hiện được sựnhất quán với chủ đề triển lãm.

Các nhiếp ảnh gia muốn tác phẩm của mình bao quát đượctoàn cảnh của không gian kiến trúc khi nhìn xa cũng như khi lại gầnquan sát. Tàng kinh các Janggyeong Panjeon trong chùa Haeinsa– nơi lưu trữ và bảo tồn mộc bản bộ Bát Vạn Đại Tạng Kinh đượckhắc vào thế kỷ 11 thời kỳ Goryeo, được giới thiệu đến người xemqua góc nhìn của Joo Myung-duck. Hình ảnh được thể hiện tinhtế đến nỗi có thể quan sát từng đám tuyết phủ trên mái tòa chínhđiện chùa Haeinsa. Những hình ảnh trình chiếu được chuyển trangmột cách chậm rãi mang đến cho du khách cảm giác như đangchầm chậm bước đi tham quan một vòng quanh chùa. Không chỉđem đến hình ảnh của tĩnh vật như các tòa nhà, nơi đây còn cócảnh sinh hoạt thường ngày của các nhà sư giúp người xem cảmnhận một không gian tôn giáo sống động.

Đoạn phim “Sự tĩnh lặng trang nghiêm”(Solemn Serenity) của nhà làmphim tài liệu Park Jong-woo. Trongkhông gian của phòng chiếu phim tốivà nhỏ, người tham quan có thể trảinghiệm kiến trúc Tông Miếu và cảnhnhững người đang cử hành nghi lễ,tiếng lễ nhạc hòa vào cùng tiếng mưa.

Đến trước ảnh Jongmyo của nhiếp ảnh gia Bae Bien-woo, toàncảnh được tác giả khéo léo thu vào một khung hình dài, khách thamquan bất giác dừng chân trước vẻ tôn nghiêm trầm mặc của toàncảnh tòa chính điện phủ đầy tuyết trắng với nền đất trải đá cuội.Cảm nhận không gian của Tông Miếu được đẩy lên cực đại nhờđoạn phim ba kênh hình ảnh với chủ đề “Sự tĩnh lặng trang nghiêm”của nhà làm phim tài liệu Park Jong-woo. Trong không gian củaphòng chiếu phim tối và nhỏ, ba mặt đầy ắp hình ảnh Tông Miếu,bước vào chỉ với năm phút mà tưởng như ngàn năm. Cảnh vật hiệnlên trên tông màu chủ đạo đen trắng đơn giản. Kiến trúc Tông Miếuvà cảnh những người đang cử hành nghi lễ, tiếng lễ nhạc hòa vàocùng tiếng mưa, tất cả được gói gọn trong không gian kiến trúc tạonên tính mặc niệm và tính hình thức lễ nghi của Tông Miếu.

Hình ảnh Bulguksa của nhiếp ảnh gia Suh Heun-kang khôngphải lúc nào cũng đem đến cho người xem sự huyên náo đôngđúc, mà Bulguksa hiện lên một vẻ uy nghiêm vững chãi của ngôiQuốc tự được xây dựng đầu tiên vào thế kỷ thứ 8. Không chỉchụp toàn cảnh tháp đá Dabotap (Đa Bảo tháp), đôi cầu Cheongungyo(Thanh Vân kiều) và cầu Baegungyo (Bạch Vân kiều), khuvườn của tòa chính điện Geungnakjeon (Cực Lạc điện) mà tác giảcòn hướng mắt người tham quan đến những chi tiết tỉ mỉ của nềnbậc thang đá tự nhiên và dancheong, nghệ thuật sơn vẽ trang tríhoa văn trên các công trình kiến trúc gỗ của Hàn Quốc.

Koo Bohn-chang lại có cách tiếp cận khác biệt khi chụp cảnhchùa Tongdosa từ rừng thông phía sau Geumgang gyedan (TòaKim cương đài – nơi Phật tọa). Tongdosa vốn có vị thế nằm trải dàitheo bờ suối nên rất khó để lấy trọn vào một khung hình. Soswaewonlà khu vườn được xây dựng bao quanh dòng suối, một địadanh được biết đến do thể hiện sâu sắc quan niệm kiến trúc và tự nhiên của người Hàn Quốc. Lấy góc chụp từ bên trong đình nhìnra quang cảnh xung quanh, Koo Bohn-chang dụng ý, kiến trúckhông đơn thuần là kết cấu, mà là kiến trúc “trong” thiên nhiên, hàihòa với thiên nhiên. Đây cũng là cách tiếp cận tương tự như bứchình chụp cung điện Changdeok, với cách bài trí không bị đóngkhung bao bọc xung quanh. Qua những hình ảnh trên thể hiệncách người Hàn Quốc chọn nơi đặt nền móng xây dựng, cũngnhư sự hòa mình với thiên nhiên trong kiến trúc của Hàn Quốc.Cùng có truyền thống kiến trúc gỗ, nhưng nếu kiến trúc TrungQuốc chú trọng tạo dáng vẻ bệ vệ, hùng tráng cho các công trìnhthì ngược lại, kiến trúc Hàn Quốc xem trọng mối liên hệ khônggian hơn là hình dáng hay độ lớn của công trình. Đây chính là quanniệm về kiến trúc cũng như quan niệm về tự nhiên của Hàn Quốc.

“Bức tường phía Bắc” của Suh Doho– bức tranh thêu tay tái hiện máingói lợp, mái hiên – một phần của nhàtruyền thống hanok và được cải tiếnphần với gạch, cửa sổ và cửa ra vào.

Từng chi tiết tranh ảnh, bản đồ hay những sản phẩm thủ côngmĩ nghệ liên quan đến kiến trúc được bài trí hợp lý theo chủ đềkhông những làm mở rộng không gian kiến trúc mà còn lôi cuốnngười tham quan đến gần quan sát rõ hơn. Mượn về từ thưviện Harvard Yenching, cuốn sách kí họa “Sukcheon Jeado” (Túctiễn chư nha đồ, tức Ký họa nơi làm việc) lần đầu tiên được giớithiệu đến công chúng Hàn Quốc. Đây là cuốn kí họa của mộtquan chức vào thế kỷ 19 vẽ lại những cơ quan công sở nơi ôngtừng làm việc trong suốt 42 năm công tác. “Cảnh phủ quan tỉnhGyeonggi” miêu tả một cách sinh động kiến trúc các tòa nhà vàsinh hoạt của người dân vào thế kỷ 19. Tác phẩm này vẽ trên 12bức bình phong lớn toàn cảnh phủ quan tỉnh Gyeonggi và cảnhvật xung quanh khi quan phủ từ cửa Tây ngoài kinh thành đi vàophủ. Nếu sử dụng “kỹ thuật số hỗ trợ” là màn hình cho phép xemchi tiết các hình ảnh, khách tham quan có thể quan sát gần hơnnhững tòa nhà và con người trong các bức vẽ.

Điểm mới mẻ khi áp dụng kỹ thuật số trong triển lãm là ở việckhôi phục đoạn phim và hình ảnh chi tiết về tháp Phật mạ vàng.Tháp Phật mạ vàng thời Goryeo do Viện bảo tàng Leeum giớithiệu là một mô hình thu gọn cao 110cm. Hiện tháp có 5 tầngnhưng các tài liệu nghiên cứucho rằng nguyên thủy tháptừng có 9 tầng.

Hình dángnguyên thủy của tháp đã đượckhôi phục bằng kỹ thuật sốvà giới thiệu đến quan khách.

Những chi tiết liên quan kếtcấu như hình chạm đầu mái,phần mái, lan can hay hình ảnhchi tiết của chiếc chuông giótreo ở mái hiên, tượng Phậtđược chạm khắc ở thân tháphiện ra một cách tỉ mỉ, thu hútsự chú ý của người xem.Triển lãm vận dụng video nhiều hơn là dùng lời giải thích. Đặc biệt là băng video 3D kết cấukiến trúc của hang động Seokguram (Thạch Quật am) - đoạn băngtừng chiếu tại triển lãm đặc biệt về “Thời kỳ Silla” do Viện bảo tàngMỹ thuật Metropolitan – Mỹ tổ chức vào năm 2013, cho thấy làmthế nào vào thế kỷ thứ 8 Seokguram đạt được hình thái kiến trúchoàn hảo như vậy. Trong khuôn khổ triển lãm có những đoạn video3D về quá trình xây dựng cửa Paldalmun (Bát Đạt môn) của thànhcổ Suwon Hwaseong, hay từ quá trình làm nền đến khi treo bảngtên của đình Gwangpunggak (Quang Phong các) trong vườn Soswaewon.Đoạn băng hình cho thấy một cách tỉ mỉ quá trình dựngcột, đổ dầm, và cách thức lợp mái giúp người xem hiểu một cáchdễ dàng cấu trúc kiến trúc gỗ của Hàn Quốc.

Tuy có những hạn chế về không gian triển lãm trong nhà nhưngtriển lãm vẫn có những công trình được tái hiện với kích thước thật.Ngay tại lối vào triển lãm trưng bày kích cỡ thật của cột trụ trong điệnMuryangsujeon (Vô Lượng Thọ điện), chính điện của chùa Buseoksa(Phù Thạch tự) – một trong những ngôi chùa lâu đời và đẹp nhất, đạidiện cho kiến trúc cổ Hàn Quốc. Cột thiết kế theo phong cách entasis(có phần thân cột phình to ở giữa hơn phần chân và đầu cột),phía trên cột là đòn tay của phần mái. Công trình đem đến cảm giácấm áp vốn có của gỗ, vừa có sự vững chãi nhờ phần cột trụ mái,vừa có sự mềm mại do những đường cong đem lại.

Trong phần cuối của triểnlãm trưng bày một trongnhững kiến trúc tiêu biểu cholàng Yangdong là Mucheomdang(Vô Thiêm đường) đượcđổi thành tên gọi hiện đại làYucheomdang (Hữu Thiêmđường). Tòa nhà mới nàyđược tái hiện theo ý tưởngcủa Kim bong-ryol, nhà nghiêncứu lịch sử kiến trúc truyềnthống, hiện đang là hiệutrưởng của trường Nghệ thuậtTổng hợp Hàn Quốc. Kiếntrúc sư đổi ký tự “vô” (tức“không”) thành từ “hữu” (tức“có”), đặt tên theo lối chơi chữvới ý nghĩa “thêm vào” khônggian truyền thống cái nhìn hiệnđại. Căn phòng kết hợp giữaphương pháp kiến trúc nhà gỗtruyền thống với kết cấu khungthép đơn giản hiện đại vừa thểhiện cho sự kết hợp truyềnthống và hiện đại, vừa hàmchứa ý nghĩa hòa hợp hai giatộc của làng Yangdong. Điểm đặc biệt ở đây là khách tham quancó thể cởi giày bước vào trải nghiệm không gian bên trong. Phầnhiên nhà được lót nền gỗ đem lại trực quan và cảm giác nhưđang trong không gian nhà truyền thống hanok. Bên trong, phongcảnh làng Yangdong được trình chiếu qua các slide hình ảnh vớimàn hình được bố trí ngang tầm nhìn. Thông qua cửa sổ, cảnhthiên nhiên hiện lên qua khung cửa đẹp như tranh vẽ thể hiện sựgiao hòa với thiên nhiên và quan niệm về tự nhiên của người xưa.

Mái tòa Tàng Kinh các (JanggyeongPanjeon) và mái tòa chính điện (Beopbojeon)trong chùa Haeinsa (Hải Ấn tự)qua góc nhìn của Joo Myung-duck.Tại đây mộc bản bộ Bát Vạn Đại TạngKinh đã được lưu trữ trên 600 năm.

Kể từ khi mở cửa hoạt động, hàng năm Viện bảo tàng Mỹthuật Leeum tổ chức ba đến bốn triển lãm đặc biệt. Trong sốđó, có thể kể đến triển lãm mỹ thuật và thủ công mỹ nghệ truyềnthống với các mẫu vật trưng bày có kích cỡ nhỏ như triển lãm“Các họa sỹ cung đình thời Joseon”, triển lãm “Tráng lệ và đài các:Phẩm cách mỹ thuật Hàn Quốc”, triển lãm các tác phẩm của cácnghệ sĩ hiện đại như Andy Warhol và Anish Kapoor. Đối với triểnlãm kiến trúc thì có thể nói đây là lần đầu tiên Leeum tổ chức.Phó giám đốc bảo tàng, ông Lee Joon tự hào cho biết đây là triểnlãm đầu tiên “dung hòa giữa quá khứ với hiện tại, giữa lịch sử mỹthuật và kiến trúc, giữa kỹ thuật và nhân văn học”. Không gian màngười Hàn Quốc đang sinh sống có đến hơn 70% đã đô thị hóa.Kiến trúc truyền thống giờ đây trở thành nơi người ta nghĩ và tìmđến khi đi du lịch hơn là không gian gắn liền với sinh hoạt hằngngày. Đây không chỉ là suy nghĩ của người nước ngoài mà cònđúng với cả giới trẻ Hàn Quốc. Nhưng cho dù họ biết hay khôngđể ý đến, những quan niệm về không gian truyền thống khôngmất đi hoàn toàn. Người Hàn Quốc vẫn biết tầm quan trọng củathế đất được núi bao bọc, xem nhà hướng nam, thích nhà có cửasổ thông thoáng và đầy đủ ánh sáng. Đối với người Hàn Quốc,cởi giày dép khi bước vào nhà là việc đương nhiên. Họ cũng nhớcái ấm áp của sàn gỗ, của khung cửa sổ dán giấy đủ để ánh sángvà âm thanh lọt qua trong kiến trúc truyền thống.

Nếu khách tham quan có thể cảm nhận được những đặc điểmnền tảng như vậy của kiến trúc Hàn Quốc theo dụng ý nghệ thuậtcủa ban tổ chức thì có thể nói triển lãm đã thành công. Tuy nhiên,cũng không phải không có những người lo lắng rằng sẽ tạo mộtcảm nhận cứng nhắc về văn hóa kiến trúc Hàn Quốc. Dù saochăng nữa, nếu người xem không nhận ra được mối liên hệ hữucơ giữa kiến trúc truyền thống và hiện đại, đó âu cũng là một phầnkhiếm khuyết của ban tổ chức. Người Hàn Quốc ngày nay khôngcòn sống trong những căn nhà bằng gỗ, đất và được bao bọcbởi thiên nhiên như ngày xưa. Do đó, những trải nghiệm về kiếntrúc truyền thống như thế này là dịp tốt để giới trẻ Hàn Quốc cũngnhư người nước ngoài hiểu được sự hài hòa với thiên nhiên trongđời sống người Hàn Quốc.